Para que poidamos respirar

I can’t breath, suplicou George Floyd antes de morrer. Non podo respirar.

O seu asasinato, executado polo policía Derek Chauvin, é o gran expoñente actual do racismo endémico. Nada novo, por desgraza. Dende Rosa Parks ou Malcolm X, as cousas mudaron pouco para a poboación afroamericana no que atinxe á violencia policial. Aínda diría máis. Dende que a guerra de Secesión os sacou das prantacións de algodón do Sur para metelos nos guettos do Bronx ou Warren Avenue.

A diferencia é que deixaron de ser escravos, pensarán algúns. Eu non o teño tan claro.

Agora que incluso Michael Jordan e Lewis Hamilton erguen a voz, é un bo momento para lembrar a contribución do deporte na loita polos dereitos civís. En efecto, a aparición das manifestacións deportivas nas primeiras décadas do S. XX non só trouxo uns ideais olímpicos renacidos, nin unha cultura física que volvía poñer o corpo humano en valor. Trouxo moito máis. Por exemplo, a conquista do espazo público grazas a carreiras populares, coma o maratón. Tamén un enxalzamento do que o ser humano podía acadar grazas ao seu empeño. Xa non importaba tanto o berce no que un nacese. O camiño de cadaquén comezaba a ser cuestión de esforzo e talento.

Porén, estes avances sempre foron percibidos coma unha ameaza por parte dalgúns.

Machismo, xenofobia, racismo. Lacras que o deporte, expresión do irmandamento humano sen fronteiras, pode combater. Así o demostrou no seu día Muhammad Ali, e máis recentemente o quarterback Colin Kaepernick. O xogador de fútbol americano que levou o seu equipo ás portas da Superbowl, pero que coa súa decisión de chantar un xeonllo no chan durante o himno nacional foi perseguido polas elites racistas do seu país. Tanto, que lograron que con 29 anos e en perfecto estado de forma non fose contratado por ningunha franquicia da NFL. Pouco importou que a súa nai biolóxica, os seus pais adoptivos e os seus dous irmáns fosen de raza branca. Protestou contra unha inxustiza e foron por el. Así funcionan as cousas.

Non é de agora.

Así o demostra a historia de Tommie Smith e John Carlos.

Corría o ano 68. En México celebrábanse os Xogos Olímpicos. Queta Basilio, a mellor atleta da súa época, convertíase na primeira muller en prender o pebetero. “No sólo encendí el fuego olímpico, sino el corazón de las mujeres.” Unha reivindicación que cobraba máis sentido tras o masacre de Tlatelolco, acaecido dez días antes. O daquela presidente mexicano Gustavo Díaz ordenou á policía disparar contra manifestantes pacíficos. Estímanse entre 300 e 400 asasinados, todos eles estudantes universitarios.

Xa nos Xogos, Bob Beamon ensinábanos que o ser humano tamén pode voar. Dick Fosbury, que ás veces hai que darlle a volta a todo para chegar máis alá. Porén, o que ficou gravado con máis forza na nosa memoria non foi ningunha xesta deportiva.

A imaxe icónica por excelencia de Mexico ‘68 é a de dúas luvas negras apuntando o ceo. Dous deportistas, ouro e bronce na proba de 200m, denunciaban así o racismo que atacaba os seus conciudadáns afroamericanos. Entón, como agora, os poderes fácticos condenáronos sen piedade. Non por berrar ou insultar. Tampouco por ofender a ninguén ou empregar a violencia.

Por un simple xesto. Por pedir xustiza.

Non importou que Smith acabase de bater o record mundial, nin que obtivese o ouro olímpico para o seu país grazas a miles de horas de esforzo e adestramento ao longo dos anos. Ousaran pedir igualdade. Había que acabar con eles.

E así foi. Foron expulsados dos Xogos para sempre. Condenados ao ostracismo, igual que o australiano Peter Norman (medalla de prata nese mesmo podium) por apoialos en silencio sendo branco. Tamén acabaron con el. Nunca volveu a uns Xogos.

Algo parecido ao que pasou con Kaepernick, pese a que esas supostas afrentas á bandeira ou ao himno nunca foron tales. Erguer un guante ou axeonllarse non son ofensas ao país, por moito que ese sexa o argumento esgrimido polos racistas para xustificar a represión. É unha expresión pacífica de desacordo. Cabe lembrar que o propio Donald Trump denominou como “sons of bitches” (literalmente, “fillos de putas”) os xogadores que decidiron imitar o xesto de Kaepernick. Toda unha caza de bruxas en pleno S. XXI.

Só por axeonllarse durante o Star-spangled banner.

1968 queda lonxe, pero segue sucedendo. Os deportistas comprometidos coa xustiza social son lapidados sen piedade. Os represores aproveitan que o gran público mira para outro lado. Como dixo Martin Luther King, “non me preocupa a xente mala, senón o espantoso silencio da xente boa”.

I can’t breath, suplicou Floyd, inmobilizado, mentres o xeonllo de Chauvin o asfixiaba. Non lle fixeron caso, pero era certo. Non podía respirar. Tanto, que acabaron por matalo.

Será por iso que a xente boa de MLK está a rachar o espantoso silencio arredor do mundo. A dirixir o puño ao ceo ou o xeonllo ao chan. Ombro con ombro cos que se expoñen. Cos que piden xustiza. Para que non se repita o sucedido con Floyd, pero tampouco con Smith, Ali e Kaepernick. Para que o deporte siga construíndo un mundo mellor.

Para que poidamos respirar.