Un novo inverno en Sudáfrica

Aínda que pareza o contrario, é doado adiviñar o que nos ocupaba o maxín hai agora mesmo dez anos. O 22 de xuño de 2010, martes, quen máis quen menos tiña na cabeza o Mundial de fútbol que se estaba a celebrar en Sudáfrica. A selección española perdera o primeiro partido (á fin convertiríase na primeira en gañar o campionato tras comezar con derrota) e viña de vencer na noitiña anterior a Honduras por un resultado de 2-0.

Rozárase a catástrofe. A sensación de que ía acontecer “o mesmo de sempre” azoroñaba sobre as conciencias dos afeccionados, pero a esperanza estaba viva. Todo pasaba, iso si, por derrotar a Chile o venres. Só así se pasaría á eliminatoria de oitavos da fase final.

Niso estabamos hai dez anos. Na Copa do Mundo de Sudáfrica.

Un gran evento deportivo utilizado como pretexto para impulsar intencións políticas. Esa especie de premio que se lle da a un país que está camiñando na dirección correcta. Algo habitual na concesión de Xogos Olímpicos e de mundiais de fútbol. Neste caso supoñía un recoñecemento á superación do apartheid, cando menos oficialmente.

Un pulo que o mundo lle daba á loita contra o racismo personificada no daquela presidente da república, o premio Nobel da Paz Nelson Mandela.

O propio Madiba afirmaba que a educación é a arma máis poderosa para cambiar o mundo. Aquí quedaba claro que o deporte tamén o pode ser. Claro que, para o que subscribe, estes dous conceptos son en realidade un só.

Cambios. Ata 1994 en Sudáfrica só podían votar os brancos. Os espazos públicos e privados estaban segregados. Si, todo iso sucedía mentres se celebraban os Xogos de Barcelona, por exemplo. Despois chegaron os cambios. A barbarie evolucionou nunha democracia imperfecta, pero democracia á fin. Unha década máis tarde, a comunidade internacional premiaba a traxectoria do país concedéndolle a celebración do segundo evento máis importante de cantos se celebran no planeta. Algo parecido ao que aconteceu en España. Entre a fin do apartheid e o mundial de fútbol pasaron dezaseis anos. Entre o final do franquismo e Barcelona ’92, dezasete.

Todo un fito.

Un mundial único, e non só por ser o primeiro que se celebraba en todo o continente africano. É como se ese carácter festivo pero dramático -sorrinte, pero caótico- que define a toda África se contaxiase ao propio evento. Para nós a lembranza principal é un remate de Iniesta, pero houbo moito máis.

Miles de historias quedaron ocultas tras os focos dos grandes estadios e o estrondo das vuvuzelas. Non me refiro aos soados romances que protagonizaron dous xogadores da Roja con dúas das mulleres máis mediáticas daquel mundial. Falamos de guerra e superación. De historias familiares, de exilio e reconciliación.

Máis alá do talento premonitorio daquel oráculo kitsch chamado O pulpo Paul, cefalópodo pitoniso, quedaron imaxes profundas. Lóxico, se temos en conta que no mundial -incluíndo fase de clasificación - participaron un total de 204 seleccións nacionais. Ollo, cabe lembrar que a ONU non ten máis que 193 estados membros.

Historias coma a dos primeiros tres irmáns, os hondureños Palacios, que participaban ao asemade nun Mundial. Un caso digno dun estudo xenético, non sei que opinará o gran Ángel Carracedo. Ou a de Dejan Stankovic, primeiro futbolista que xogaba na Copa do Mundo por tres seleccións distintas. Iugoslavia en 1998, Serbia-Montenegro en 2006 e Serbia en 2010. Consecuencias tardías da hecatombe que fixo arder o corazón de Europa en pleno final do S. XX.

Consecuencia tamén, pero do colonialismo neste caso, é que dezasete xogadores da selección de Alxeria fosen nacidos en Francia. Todos eles fillos de inmigrantes, igual que un tal Zinedine Zidane. Un dato interesante para eses que axitan hoxe discursos de odio en contra dos que buscan fóra do seu país unha vida digna, e que de paso contribúen ao progreso da terra que os acolle. Diso @s galeg@s sabemos algo, aínda que a memoria dalgúns sexa feble.

Xa na selección alemana, a que caeu na semifinal grazas ao testarazo de Puyol, atopamos a Jerome Boateng. Nada raro, tendo en conta a maioritaria mestizaxe das seleccións centroeuropeas. O curioso é que chegase a enfrontarse ao seu irmán Kevin-Prince, que defendía a camisola da selección de Ghana. Fillos da mesma nai e do mesmo pai, enfrontaríanse de novo catro anos máis tarde no mundial de Brasil. Un feito inédito, exemplo das consecuencias que a situación xeopolítica global acaba acarreando para as persoas.

A próxima vez que nos digan que non hai que misturar deporte e política dirémoslles que é certo. Non hai que facelo, xa veñen misturados eles sós. Coma todo.

Futuro. Dez anos despois, as cousas non mudaron en Sudáfrica. Non, cando menos, como auguraban a celebración do Mundial (2010) e a película Invictus (2009, cento vinte e un anos despois do lendario poema de Henley). A segregación continúa e as grandes tarefas pendentes seguen así, pendentes. Non haberá un novo Mundial. Que as cousas muden só lle corresponde xa ao pobo sudafricano, e non parece doado sen a figura de Mandela.

Corría o ano 2010. España gañaba o Mundial. Chegaba daquela o inverno a Sudáfrica, e facíao con música de festa e aires de cambio.

Cheo de boas intencións que, como tantas veces, non pasaron diso.

Este novo inverno non difire moito daquel de hai dez anos. Talvez máis esbrancuxado e silencioso. Menos colorido.

Máis frío.