‘Salmo 44’, A banalidade do mal

DESDE O ANO 2006 o selo barcelonés Acantilado está a publicar as obras completas do escritor serbio Danilo Kis, coñecido sobre todo por Una tumba para Boris Davidovich. Foi de pouco que Acantilado puxo nas librerías Salmo 44, unha pequena obra mestra que concentra, nas súas escasas páxinas, unha historia terrible que inquieta sen dúbida as coordenadas intelectuais e morais dos lectores. Sostiña Danilo Kis que a literatura é a destrución do propio suxeito, porén, grazas a a súa capacidade de conservar a memoria e facelo ademais desa maneira, con escintilacións estéticas, axuda a sobrevivir ou a liberarnos dos infernos da aniquilación do dome polo home. Baseándose en personaxes inspirados nos prisioneiros e gardas de Auschwitz, o autor serbio bríndanos un relato da rutina cotiá dun grupo de prisioneiros do lager nos días previos á fuxida colectiva que están a planear, cando na distancia xa se escoitaban os canonazos dos aliados. Logo das primeiras páxinas, estarrécenos o autor cunha escena pavorosa: o “laído babilónico”: un convoi de vagóns ateigados de prisioneiros que asomaban as súas caras fantasmais polos fachinelos e murmuraban en todos os idiomas de Europa a palabra auga, como se fose a mesma encarnación da vida. Virá a continuación o relato da face máis espantosa de Auschwitz. Por medio da voz vicaria de Marija, D. Kis enfronta ao lector con aqueles intres nos que xa non só morre o animal, tamén o fai o home. E agroman as lembranzas: os primeiros días no lager, as mulleres espidas, coa cabeza rapada, seleccionadas as máis fermosas para serviren de distracción aos oficiais alemáns . Outras elixidas para os experimentos euxenésicos nazis. A violación dunha rapaza, á que, logo da aldraxe, esmáganlle a meixela e esgázanlle a boca. Non entanto, mesmo na crónica máis pavorosa fica un lugar para a esperanza. A banalidade do mal non será quen de impedir que os protagonistas lle transmitan ao fillo nacido en Auschwitz a felicidade de aqueles que da morte e do amor puideron crear unha vida.
Unha lingua sinxela, mais con luzadas de fondo lirismo, arroupa unha crónica arrepiante, a cabalo entre a realidade histórica e a ficción, cuxo final proba que non se trabucan os editores españois de Salmo 44: si, despois de Auschwitz segue sendo posible a poesía.

Crítico literario