Votacións e soberanía do consumidor

CANDO ESTUDEI como alumna na Faculdade de Económicas tiven que aprender algunhas teorías que atopaba no limite da racionalidade do que eu entendía por conduta humana, nesta sociedade. Un conceito deses que se poden denominar chuscos, é a da soberanía do consumidor. Hoxe, utilízase o tempo docente de maneira máis respeitosa coa intelixencia media dos discentes. A parte cómica da teoría –exposta en termos sintéticos– é que o consumidor, a través do seu acto de consumo, manifesta a súa soberanía porque pode elexer comprar o que lle apeteza. Despois dos termos sintéticos, vén a letra pequena que descrebe os condicionantes que limitan ou demarcan a expresión soberanía. Von Mises formulou a súa aplicación máis para explicar a relación no mercado entre oferta e demanda que para se referir á conduta do consumidor, mais aí ficou no baúl das doutrinas económicas liberais e ultrapasadas, como un fósil.

A graza que ten –para nos– é que, ao intentar aplicar esa soberanía, fica tan mermada pola restra de condicións que parece moi difícil mantela: o prezo, o coñecemento, os hábitos de consumo previamente estabelecidos, o impacto da publicidade e propaganda, a marca/límite territorial dos mercados debido ás fronteiras económicas... son condicións ou condicionantes, que realmente amosan unhas condicións restritivas, de forma que a invalidan á hora de explicar algo. Non imos pasar tempo en amosar as debilidades e/ou débitos do tempo histórico en que foi formulada. Traemos a recordo ese conceito por ter lembrado –coa actual campaña eleitoral– algunha formulación propagandística que lembra exactamente a formulación ilusoria da soberanía do consumidor, neste caso eleitor. Hai algún lema que di algo así como: tes capacidade, elixe. Elixe todo. Aquí aparece a primeira debilidade. Ao igual que no caso do consumidor a eleición só se pode dar entre o que existe no mercado, por dicelo doutra forma, a eleición é entre os bens producidos que se oferecen no mercado. Mesmo con capacidade de compra moi elevada, hai bens que, ao non ser producidos e oferecidos, non os podo comprar. Só se poden adquirir se fan parte da oferta dos bens de mercado. Exactamente igual que á hora de votar. É imposíbel “construír” unha formación política a gosto do votante; por tanto, aos cidadáns non lles queda máis remedio que elexer entre a oferta que hai, sexa esta ou non da súa apetencia.

Salvada esta primeira limitación, entran en xogo as seguintes, entre as que destacaríamos nomeadamente o efeito da propaganda e da publicidade, xa que para a cidadanía sen maiores ansias políticas de estudo, a capacidade de decidir vaise nutrir dos efeitos da propaganda, non só da campaña eleitoral senón de toda a existente ao longo do período entre votacións. E aí entra en xogo un segundo elemento que vicia a capacidade de decidir: a forza económica, o empeño exercido grazas a meios económicos potentes nos meios de difusión diarios. O tamaño do partido, a súa influencia nos grandes meios, o entramado cos poderes locais ou a axuda mutua entre poder económico e o político condicionan e mesmo anulan a capacidade dos eleitores.