A orfandade de Leo Caldas
O pasado martes chegou á caixa de correo do piso que desde hai un ano teño en Barcelona a recolleita das comunicacións presentadas o ano pasado no congreso que anualmente organizan de forma maxistral os profesores da Universidade de Salamanca Javier Sánchez Zapatero e Àlex Martín Escribà. Naquela mañá, mentres eu esperaba uns resultados no Hospital de Mataró, o meu amigo Xosé Ramón Pena comunicábame o pasamento de Domingo Villar, noticia que pouco despois confirmaba o sistema de avisos dixitais deste noso xornal.
No volume salmantino citado, Reescrituras del género negro, veñen dúas comunicacións dedicadas ao escritor vigués e outras dúas, xenéricas sobre a situación do xénero en Galicia.
Fun lector inmediato das dúas primeiras novelas de Domingo Villar, Ollos de auga (2006) e mais A praia dos afogados (2009), que teño tamén na versión castelá de Siruela. Recoñezo que me prestaron pero que non me apaixonaron, maila a miña estima pola cidade de Vigo, de onde é a miña primeira muller, circunstancia detonante para o meu agarimo por Galicia. E xa con O último barco, pasoume algo semellante. Merquei o exemplar en canto saíu do prelo pero aínda non din por rematala, tal vez porque o número de páxinas pareceume de entrada excesivo.
Iso non constitúe atranco para recoñecerlle a Villar os seus méritos, entre eles conseguir que con só dúas novelas, Leo Caldas pasase a formar parte do elenco principal dos policías e detectives literarios españois. En definitiva, un auténtico heroe canda Plinio, Pepe Carvalho, Petra Delicado ou a parella Bevilacqua e Chamorro, por citar algúns. O policía vigués é un heroe melancólico, cansado, escéptico, moi na liña da posmodernidade, refuxiado no fume dos cigarros que consume de maneira compulsiva. Asemade, amigo do viño e de comer ben (pero sen sofisticacións). E nunha oposición case cervantina, ten con el a un policía aragonés, Rafael Estévez (apelido máis propio de Galicia ca de Aragón), incapaz de entender a vida e os costumes das xentes da esquina noroeste da península.
Coñecín a Domingo Villar nunha das sesións que celebrou BCNegra en 2010. Era un sábado pola mañá e se celebraba na biblioteca da Barceloneta. O título era “Cosecha en castellano 2009”, o que situaba previamente a aparición de La playa de los ahogados como algo alleo á narrativa galega. Nese senso, o propio Domingo Villar recoñeceu a dobre xénese das versións galega e castelá, servindo a primeira coma base -que traducía de inmediato á segunda- mentres que nos diálogos sucedía o camiño inverso. E dito sexa ao fío do asunto, a única presenza especificamente galega que houbo nas dezasete edicións da BCNegra tivo lugar en 2008, cando moderei unha sesión con Xosé Miranda e Diego Ameixeiras, que recuncou en 2021.
Alén do perfil de Leo Caldas, as novelas de Villar son amables e politicamente correctas, lonxe do que sería a esencia do xénero negro, cun policía protagonista que se move polos baixos fondos ou que frecuenta bares na procura de confidentes. Non hai antagonismo entre as súas pescudas e tramas de especulación inmobiliaria ou de crime organizado. Unhas novelas -concretamente as dúas primeiras- capaces de xerar importantes vendas nas súas dúas versións e dun sector lector de seareiros das andanzas do policía vigués.
A última vez que estiven en Vigo -no setembro de 2018- foi para unha visita lóstrego. Cheguei a primeira hora da mañá e xa no centro, tomei un café á espera de saudar a directora da Biblioteca Penzol, Marián Vidal, a quen coñezo desde que consultei os fondos da institución cando preparaba a miña tese de doutoramento. Despois fixen tempo ata a hora na que abría a taberna Eligio, que visitaba desde a primeira vez que estiven en Vigo hai xa máis de corenta anos.
O local era punto de peregrinación para o meu fillo cando, aínda cativo, saíamos a dar un paseo mentres a súa nai atendía a casa do seu pai. O reclamo para Roi era a admiración polo loro que tiñan e polos mexillóns que pedíamos, el cunha bebida refrescante e eu cun par de cuncas.
Pois naquel día de setembro, mentres eu estaba a tomar uns viños, chegou ao Eligio unha parella. Sentados nunha mesa canda a miña, ouvín que falaban en catalán. Pedíranlle ao encargado un prato determinado que aparecía nunha novela de Leo Caldas, que daquela non tiñan. Dirixinme a eles para falar das novelas de Villar, das que se confesaron especialmente devotos, ata o punto de viaxar a Vigo e facer a ruta do policía, cousa que me pareceu unha cousa sinxelamente snob. Pero valga todo para o éxito de Villar e do turismo vigués.
Joaquim Ventura