Luces

A prensa global aínda segue baixo o encantamento de Isabel de Madrid (que ganas ten o mundo de namorarse e soñar). Non coñezo Madrid porque non nacín viaxeiro, pero estiven alí hai xusto cen anos, camiñando da man de don Ramón María del Valle-Inclán unha noite de “curda” (léxico valleinclaniano quimicamente puro) iluminada por Luces de Bohemia. Este libro cumpre agora un século, e guinda ese cheiro sentimental/escolar propio das lecturas obrigatorias do bacharelato que ao final ninguén le.

Da literatura das aulas a xente (“culta”) só conserva o voo incerto duns cantos títulos que se van esfarelando no aire do esquecemento e a incultura. O desleixo que sufre a lectura literaria canónica (sobre todo entre os “literatos”) é case criminal, porque sen literatura as persoas non coñecemos nin a nosa propia persoa. E ese é o mal de base no que mallan case todos os males nesta hora do mundo na que nos encamiñamos ao abismo do onanismo dixital (perdón polo pleonasmo).

Pois resulta que a didáctica intemporal de Luces de bohemia sempre pode poñer algo de luz na cegueira desta nosa conxuntura: seguimos percibindo a respiración etílica do inmortal diálogo entre Max Estrella e Don Latino de Hispalis de hai cen anos, cara ao final dunha noite de “tabernáculo” (palabra tamén moi valleinclaniana na que o pobre Tezanos o do CIS debería reparar como impúdico descoñecedor dese genius loci que é a taberna madrileña).

Seguimos percibindo o rumor daquela hora de “albores de amanecida” na que Don Latino, con patética de derrota existencial e incluso electoral, resume a vida persoal e política: “Una tragedia”. Pero no instante Max faille unha matización que ía alcanzar rango de eternidade: “La tragedia nuestra no es tragedia. Es esperpento”.

Valle creou un paradigma que –mutatis mutandis– poderiamos actualizar emparellando a certos personaxes da nosa hora, dando un chimpo de cen anos desde aquel Madrid “absurdo, brillante y hambriento” a estoutro non tan absurdo nin brillante nin famento, porque polo menos hai “cañas y berberechos”. Resulta jocundo (léxico valleinclaniano) prefigurar no papel de Max e Don Latino a dous dos representantes máis inverecundos da produción intelectual dos nosos días, coma Iglesias Turrión e Monedero, viaxando na noite da derrota existencial polo Madrid tabernario das cañas e croques, e alimentando este diálogo:

– Don Latino/don Monedero: “Los resultados electorales son unha tragedia”.

– Max/Iglesias: “La tragedia nuestra no es tragedia. Es esperpento”.

– Don Latino/don Monedero: “Pero ya somos casta y somos ricos. Qué tragedia”.

– Max/Iglesias: “Ya somos casta y pasta, y me corto la coleta. Qué esperpento”.