Manuel Antonio

UN BO DÍA DE ANTROIDO de 2019 un amigo e máis eu fixemos unha pequena viaxe ata Rianxo. A idea era visitar o museo de Manuel Antonio. Ao chegar atopámolo pechado pero nunha vila pequena estas cousas teñen amaño doado e no concello lograron que nolo abrisen. É un museo sinxelo pero fermoso instalado na casa paterna do poeta; a maqueta do pailebote branco, as pipas, mobles, os libros vangardistas, esas cousas. En Rianxo hai tamén outro museo, do mar rianxeiro, ao que tamén fomos. E logo foi o tempo do paseo polas vellas rúas, a casa de Castelao, a dos Dieste; do recordo para Elena Quiroga, que escribiu La enferma, unha boa novela que describe o Rianxo dos 50 e certo asunto escuro, esquecida como tantas cousas.

E falamos moito de Manuel Antonio. Da súa vida difícil neses anos duros do comezo do século. Da estrambótica marcha á Gran Guerra, do bacharelato en Santiago e a súa nugalla, da pulsión vangardista. Aí tedes, un rapaciño de Asados, a periferia máis arredada da periferia, sempre con poucos cartos, sempre á procura de libros, en España e no estranxeiro, ata formar unha biblioteca asombrosa que abranguía dos clásicos latinos aos galegos e españois e onde non faltaban as revistas literarias francesas do momento. Despois os estudos de náutica, os anos de navegación e a tuberculose fatal. Menos de trinta anos de vida.

Hai moitos Manuel Antonio en tan breves anos. Haberá quen gabe o manifesto iconoclasta Máis alá, outros subliñarán a militancia na defensa da lingua e no nacionalismo, os máis a poesía vangardista de De catro a catro. O profesor rianxeiro Xosé Ricardo Losada no seu Manuel Antonio. Vida e misterio dun poeta galego déixanos suxestións dabondo para tirarmos a nosa opinión, incluídas algunhas ideas que van moito máis aló das fórmulas tópicas do manual: Enfrontarse á nai, emular a Risco, superar a Dieste, ser un aventureiro, arriscar a vida, pór o seu nome e o de Galicia no mundo, morrer coma un heroe nacional... e non lle queda outra que conformarse con mirar o mundo dunha forma literaria.

E fomos indo devagar pola costa norte da ría ata chegar a Catoira onde, botando man de Camôes, o Ulla se acaba e o mar começa. E diante dunha lamprea e un mencía logramos unha piadosa paz búdica e deixamos esmorecer a tarde.

Ao fiar estas lembranzas dous anos despois os dous amigos atopámonos liberados do sarillo educativo e podemos parolar sen taxa pola Ferradura e polas rúas. A estatua de García Lorca, vestido coa roupa de traballo da Barraca, fálanos de Maside que paseou con el polas rúas de Compostela; Maside fixo os debuxos para De catro a catro e Ánxel Casal o publicou.

Rafael Dieste, que recibira una carta inxusta de Manuel Antonio cando loitaba na guerra colonial do Rif, axudouno na ordenación do poemario. Dieste fuxiu a América, Maside viviu no ostracismo e Ánxel Casal ten o seu monumento na estrada de Cacheiras. Non estou a falar sarcasticamente, non falo con xenreira ou carraxe, tampouco en termos políticos; falo de cousas máis importantes, daquela Galicia afouta e destemida de hai un século, da que polo menos poderiamos conservar un anaquiño nestes días dados ao esquecemento e a banalidade.

E cazarémola- vela

sobre o torso rebelde das tormentas

pra trincar a escota dunha ilusión.

Estas eran ilusións que madureceron no medio do mar nas gardas dun veleiro mercante que quizais xa daquela era un anacronismo.

Quizais tamén o sexa esta teima en poetas e pintores doutro tempo; o balbordo cultural parece que vai por outro lado.

Ás veces un síntese ben sendo algo anacrónico.