Tres contos da vida cotiá
Xosé Ramón Pena publica ‘En tempo de desconto’
Nos últimos anos a literatura galega colleu un ritmo de publicacións que cabería considerar propio dunha práctica normal se temos en conta lectores e lectoras potenciais. Unha normalidade que leva a que autores con anos aínda por diante se constitúan en escritores habituais, cun elenco de obras que excede, con moito, o que sería un éxito anecdótico. Un destes escritores con oficio de seu é Xosé Ramón Pena, que agora presenta En tempo de desconto (Galaxia), que ven engadirse a unha sólida tarefa narrativa e de investigación.
Nesta nova entrega, Pena ofrece aos lectores tres historias que sitúan, desde circunstancias cotiás, as traxectorias doutros tantos personaxes que se moven en ambientes que, dun ou outro xeito, non responden aos tópicos que xeralmente atopamos na narrativa galega de antes e recente. Xa o encetara na súa anterior entrega, Todas as vidas, publicada hai dous anos.
Unhas historias que teñen un dos seus respectivos perpiaños na educación sentimental dos anos de mocidade do autor (que en boa parte tamén son os meus). Unha cultura persoal formada a partir da música, moi especialmente da canción popular nas súas diversas facetas, e da televisión. E é a música o leit motiv da primeira das historias.
A música a maneira de vector do que tería que ser un biopic, un docudrama, dun cantante galego imaxinario coetáneo e rival daquel Andrés do Barro de “O tren”, único número un en galego nas listas de música popular. Unha tentación de reconstruír a vida de Teddy Puga, partindo da súa estancia en Barcelona a finais dos sesenta, onde acadara certo éxito cantando en galego. Para aqueles anos na capital catalá, onde había unha certa normalidade para a música cantada na lingua do país, Pena resolve con acerto suficiente os distintos ambientes nos que se podería mover un rapaz galego con aspiracións de artista, desde os lugares de gravación ata as tabernas e bares que podería frecuentar.
Pero o fío narrativo non é tanto a traxectoria deste músico imaxinario senón a peripecia dos que están a artellar o documental dramatizado. A partir dunha entrevista nun xornal galego pouco tempo antes da súa morte, tentan construír unha narración biográfica que non caia na simple compracencia. E como soe suceder ás veces cos mortos, desenterralos metaforicamente provoca que aparezan as facetas ocultas da súa vida. E a unha cousa así tampouco sería alleo este Teddy Puga.
Na segunda das historias, os touros –o gusto por eles- son o motivo que dá pé á narración. Contada polo fillo do protagonista, este resulta ser unha especie de enciclopedia Cossío con pernas. Dicía coñecer todo ou case da historia da tauromaquia: os destros, os touros, as ganderías, as prazas, as lendas, que adoitaba contar no bar que frecuentaba, sempre animado polos seareiros que con el compartían un viño. Unha teima, a do seareiro taurófilo, que o leva a invitar ao dono do bar a ir a Sevilla a ver unha corrida na Maestranza, aventura que dura un día de máis por unha ignorada razón que plana ao longo da narración.
Un asunto que hoxe semella unha extravagancia en Galicia pero que hai anos non o foi tanto. Non esquezamos que a praza do Obradoiro compostelá foi escenario de festas taurinas xa no século XVI e que no século XX houbo diversas instalacións fixas, a derradeira das cales estivo ata os anos corenta na zona da Alameda. Ou as prazas de Pontevedra e A Coruña, onde disque un sonado toureiro, Rafael Guerra “Guerrita”, tiña que exercer e na espera no hotel, o seu mozo de espadas sentía nostalxias de Sevilla porque estaba lonxe. Ao que o mestre replicou, non sen razón: “No, quiyo. Loh que ehtá lehoh eh La Coruña”.
E a terceira das historias é a confesión dunha actriz, Silvia Pais -coñecida anos atrás polo papel de Rosaura, a mala nunha teleserie galega-, acusada de matar a quen foi o seu marido. Argumentos e contraargumentos na propia defensa, sostendo a súa inocencia perante a autoridade xudicial. Un ir dacabalo entre a ficción da vida da propia artista –comezando polo seu nome- e esoutra ficción televisiva, que ao cabo é o que lle queda ao espectador. Ou aínda esoutra das rivalidades, envexas e celos entre as artistas.
Joaquim Ventura