Que pensarán os rapaces do que escriben os escritores vellos?

HOXE acordeime de dous vellos libros que non sei en cal volta do camiño me haberían quedar. Axiña os busquei nas redes, pra ver de recuperalos, pero xa nin de Amazon me fío. Vir viñan en oferta. Pero non serían os primeiros que se perdesen no seu transporte.

Hai máis dun mes, un moi estimado amigo envioume ó mesmo tempo e dende a lonxana Sudáfrica o libro de Edward Rosset (La Contrarmada), que chegou, e o de Luis Gorrochategui (La Contra Armada) que aínda debe andar por aí dando voltas. Mágoa.

Agora acordeime do libro de Santiago Ramón y Cajal (El mundo visto a los ochenta años) e máis do de Pío Baroja (Desde la última vuelta del camino) e, como dixen, busqueinos nas redes pero non me atrevín a pedilos. Igual non chegan. Fíome máis do meu libreiro de cabeceira. Eiquí mesmo ó lado, en Bertamiráns, sen ter que ir máis lonxe

Lin eses dous libros hai moitos, moitos anos. Eu era un rapaz. Xa non recordo cal deles dous, cal dos dous autores, se laiaba de modas coma a do sinsombrerismo ou da que levaba ós homes a se afeitar as barbas, por expoñer dúas razóns que expliquen o meu desexo de relectura deses textos. Recordo, en todo caso, que me prometín que de chegar a vello, cal é precisamente o caso, nunca criticaría as novas modas según se foran abandonando unhas e implantando outras. Unhas non son millores ca outras, tampouco non son piores, son sinxelamente distintas.

Nembargante as modas anuncian cousas, definen ou explican actitudes, sinalan afectos e xenreiras e serven pra catalogar, con maior ou menor fortuna, con menor ou maior acerto por onde anda ou vai andar a zoar o vento da Historia. Na miña nenez ourensá, que recordo coma un castigo, entretíñame en me asomar ó balcón da casa da miña avoa.

Os exilios son sempre oprobiosos. E non sempre aburridos, pero ás veces si que o son. A miña nenez foi moi aburrida. Pra me entreter asomábame ó balcón daquel primeiro piso da rúa do Progreso pra ver pasar ás xentes. Miráballes como ían calzados e se ían igual ca algún dos meus parentes deducía, coido que case que sempre erroneamente, que o seu carácter sería máis ou menos coma o do meu parente que así tamén calzaba. Se levaban bigotiño recortado, axiña deducía que eran falanxistas, como falanxista era un cuñado da miña nai, e se calzaban sombreiro coma Don Luis Gestal, un amigo do meu pai, atildado e pulcro, sempre vestido de terno gris, do que o autor dos meus días afirmaba que era un espía británico, xa tiña eu en que me entreter imaxinando aventuras que non se parecerían en nada ou chocarían frontalmente coas levadas a cabo polos do bigotiño resumido.

Agora a cousa está cambiando novamente e non sei se, o que penso que se anuncia, me gustará moito. Cando non se levan perreras coma a do Antonio García Ferreras, o presentador que narra as noticias políticas coa afouteza propia dunha retransmisión deportiva, asoman os pelos alborotados coma o do premier inglés, tupés coma o de Trump ou perillas puntiagudas coma a de Abascal que non sei se me remiten ó Gran Visir Iznogud ou ás dos profetas do Daesh. Que será o que se está a equilibrar ou que será o que se nos está descompensando, ven sendo algo que non me atrevo a suxerir.

Digamos, pra que non se pense que quero escorrer o vulto, que váime máis o sombreiro de Don Luis Gestal que a perilla do señor Abascal malia que eu leve barba dende practicamente cando me comezou a saír. Fíxense se haberá tempo que, a primeira vez que ma afeitei sería eu de obra de dezaoito anos e foi porque o meu pai me dixo que, no Hospital, lle preguntaban se o seu fillo maior era hippy ou era do Opus. Mi madriña, igual van alá sesenta anos! Hippy ou do Opus, xa é ter puntería! Pero así eran as cousas e así tantas veces nos identificamos ou somos identificados.

Teño que reler os dous libros dos que falei ó principio, agora que estou máis perto dos oitenta anos do que nunca estiven e cando a pandemia nos pode facer supor que calquera volta que deamos pode ser a derradeira do camiño. Mentres tanto do que sí estou convencido é do escaso interés que hoxe espertamos na mocidade os escritores vellos e apenas ruidosos. Un interés moi distante do que sentiamos ós da miña andaina naqueles lonxanos tempos.

Moito levamos millorado no material. Pero non sei se o fariamos tamén nesoutro plano que nos marcaba o humanismo da nosa formación académica prestándolle á vellez a consideración que sempre se lles prestou nas sociedades culturalmente avanzadas. Non sei que dicirlles, pero penso no que escribiron Baroja e Ramón y Cajal, no que pensei eu daquela e no que pensarían os rapaces de hoxe se leran o que escriben os escritores vellos.