Hoxe, 25 de xullo, Día de Galicia, quero lembrar a miña tía-avoa María Prieto, como homenaxe a todas as mulleres que, superando todos os obstáculos, dedicáronse e dedícanse á Ciencia en Galicia. Si, hoxe, no día grande de Galicia é un bo momento para lembrar a todas as mulleres que, dende a Ciencia, fixeron e fan Galicia, e facendo Galicia, fixeron e fan España. María Prieto, a irmá do meu avó, naceu o 9 de marzo de 1908. Estudou a carreira de Farmacia, coma min. Non foi nada fácil para ela. Tiña que ir a Facultade acompañada dunha muller, non podía ir soa, algo impensable e inimaxinable para as universitarias de hoxe en día, entre elas as miñas fillas. O meu avó si podía ir só á Universidade. A súa familia apoiouna; a súa nai, impulsouna a estudar. A miña tía-avoa revelouse fronte ao destino que parecía definitivamente escrito para as mulleres, e tomou a decisión de estudar unha carreira de ciencias, para despois entrar no mundo laboral, tradicionalmente reservado aos homes. Un mundo onde mulleres como ela foron loitadoras e pioneiras. Reivindicaron os seus dereitos. Elas loitaron contra os estereotipos da súa época. Elas son exemplo e iluminan ás mulleres que seguen, que seguimos, o noso propio camino.
En Galicia houbo e hai moitas mulleres intelixentes e brillantes. Onte, as pioneiras abriron o camiño; úneas ás científicas de hoxe a firme vontade de dedicar a súa vida a Ciencia. Lembrando a María Prieto, quero hoxe descubrir a algunas de moitas que fixeron historia, para que todas brillen como as estrelas que namoraron a Antonia Ferrín Moreiras, química, matemática e farmacéutica. A primeira muller que defendeu unha tese sobre Astronomía en España. Foi expedientada polas súas ideas políticas. Lembro, como non, a Isabel Zendal, a primeira enfermeira nunha misión humanitaria. Na “Real Expedición Filantrópica da Vacina da Viruela” puxo en risco a súa vida para coidar dos nenos que actuaban como reservorios das vacinas na “Expedición Balmis”. Ata hai pouco esta enfermeira era apenas coñecida, pero a pandemia provocada pola Covid-19 e a campaña de vacinación contra esta enfermidade, descubriunos a Isabel. Lembro tamén a Ángela Ruiz Robles, unha ferrolá adiantada o seu tempo, que inventou en Ferrol o primeiro libro electrónico; non puido comercializalo porque ningún investidor creu nunha muller. De outra ferrolá, Ángeles Alvariño, pódese dicir que foi a científica galega máis destacada. Oceanógrafa recoñecida a nivel mundial, descubriu 22 novas especies de organismos mariños. Reivindicou o papel das mulleres científicas e a igualdade salarial entre mulleres e homes. Olimpia Valencia, de Baltar, foi a primeira muller licenciada en Medicina, con premio extraordinario e 19 matrículas de honra. Con moitas dificultades, polo seu sexo, abriu un consultorio de Medicina Xeral e Xinecoloxía en Vigo. Muller de esquerdas, participou nos actos públicos a favor do Estatuto de Autonomía do 36. Foi detida en 1937 e represaliada, acusada de galeguista. A farmacéutica Manuela Barreiro, nacida en Viveiro, foi a primeira muller en obter o Bacharelato en Galicia no Instituto de Segundo Ensino de Lugo. Foi a primeira muller licenciada na Universidade de Santiago de Compostela. Tivo que pedir permiso ao Goberno para matricularse, cando os homes matriculábanse libremente. E tivo que solicitalo para exercer a súa profesión na súa propia Oficina de Farmacia en Ribadeo. No diario “O Eco de Santiago” deron a noticia do seu excelente expediente e o “triunfo do feminismo”.
Todas as mulleres aquí citadas son pioneiras da Ciencia en Galicia. Ás galegas de hoxe quédanos moito camiño por percorrer na reivindicación dos nosos dereitos. É unha carreira de fondo. É unha loita contra o movemento reaccionario que percorre o mundo. É unha batalla contra o retroceso en dereitos fundamentais. Hai moitas mulleres derrubando muros, na ciencia e na vida. Entre elas lembro a María Prieto, porque nun tempo escuro fixo brillar a súa intelixencia e o seu valor. Coa intelixencia e valor das mulleres que se dedican á Ciencia, faremos de Galicia una terra na que cada día sexa o Día de Galicia.