Premian o proxecto galego que desenvolve un fármaco contra o cancro de colon metastásico

Tamén foi galardoado un equipo do CiTIUS da USC por InVerbis Analytics, que logrou analizar incidencias nunha empresa de tráfico aéreo ou aumentar os TAC nun proceso de tratamento cardiolóxico

Equipo do CiTIUS de Alberto Bugarín (3º dereita), co director do centro, Senén Barro (2º dereita)

Equipo do CiTIUS de Alberto Bugarín (3º dereita), co director do centro, Senén Barro (2º dereita) / ECG

Xa se coñecen os premios á Transferencia de Tecnoloxía en Galicia deste ano, uns galardóns que concede a Real Academia Galega de Ciencias (RAGC), coa colaboración da Axencia Galega de Innovación (Gain) e que tratan de recoñecer traballos de investigación aplicada, casos de éxito en transferencia de coñecemento e casos de éxito empresarial de implantación de tecnoloxía. Son tres os traballos distinguidos e recibirán un premio de 6.000 euros cada un, nun acto que se celebrará o 21 deste mes, ás 19.00 horas, no Pazo de San Roque de Santiago.

Un dos galardóns –o Francisco Guitián Ojea– recaeu nun proxecto de gran calado: nin máis nin menos que nun fármaco innovador contra o cancro de colon metastático. Unha investigación dos científicos do Instituto de Investigación Biomédica da Coruña (INIBIC), liderada por Angélica Figueroa. O equipo premiado destaca que “a metástase do cancro é a principal causa de mortalidade por cancro e representa ao redor do 90% das mortes por esta causa. Por tanto, a identificación de novos fármacos contra a metástase contribúe a reducir a mortalidade e a mellorar a saúde dos pacientes oncolóxicos, incidindo ademais na sustentabilidade dos sistemas de saúde”. Segundo os datos achegados polos investigadores, o 25% dos cancros de colon son metastásicos e os estudos epidemiolóxicos prevén un aumento da incidencia para 2030.

Equipo que investiga o fármaco contra o cancro de colon metastásico de Angélica Figueroa (centro) / ECG

Equipo que investiga o fármaco contra o cancro de colon metastásico de Angélica Figueroa (centro) / ECG

Nesta liña, traballan nunha diana terapéutica, denominada Hakai, unha proteína contra a que pretenden loitar baseándose na degradación de proteínas dirixida como unha das estratexias terapéuticas máis prometedoras para o descubrimento e desenvolvemento de fármacos en cancro.

“Actualmente estamos a desenvolver un fármaco deseñado especificamente contra Hakai co fin de inhibir a progresión e a metástase en humanos. Identificamos novos inhibidores de moléculas pequenas de Hakai e demostramos a inhibición da progresión tumoral e a metástase en estudos preclínicos, sen amosar toxicidade sistémica aparente”, din.

Outro dos galardóns –o Fernando Calvet Prats– foi para o Grupo de Sistemas Intelixentes (que traballa en Intelixencia Artificial dende 1990) do Centro Singular de Investigación en Tecnoloxías Intelixentes (CiTIUS) da Universidade de Santiago, coordinado por Alberto Bugarín. A spin-off InVerbis Analytics foi a merecedora do galardón. Bugarín explica a este xornal que InVerbis foi un proxecto pero agora é unha empresa, a spin-off máis nova do Grupo de Sistemas Intelixentes do CiTIUS. “O que inicialmente foi unha investigación básica, grazas ao apoio de diversos proxectos de investigación e de distintos programas de financiación pública e do Ministerio, foi madurando ata que a tecnoloxía se acabou transferindo a unha empresa, que agora está comercializándoa no mercado”.

Este proxecto do Citius desenvolveu unha tecnoloxía en minería de procesos e xeración de linguaxe natural referente a nivel mundial. Coa minería de procesos, explica Alberto Bugarín, “analízanse os datos dunha empresa, institución ou administración e obtéñense os fluxos de actividade que hai na organización. Entón permite avaliar como se están desenvolvendo os procesos ao obter a secuencia das actividades a partir dos datos. Ás veces as empresas ven que cando fan minería de procesos poden descubrir os fallos na execución dos procedementos e así melloralos. Tamén ás veces se detectan ciclos, que unha tarefa te leva a outra e volta a empezar, o que é un exemplo claro de ineficiencia. E isto permite abordar estas cuestións, ter información cuantitativa. Hai asemade unha ferramenta de visualización que permite ás persoas da organización ver un esquema do proceso”, indica.

A parte de linguaxe natural vén a complementar e describir esa información, de forma que axuda a ver mellor o que ocorre cos procesos visuais. “Ás veces en certos ámbitos non é facil interpretar os grafos e a linguaxe natural axuda”, indica.

Desde InVerbis atoparon ata o momento importantes zonas de mellora en diferentes procesos. Por exemplo, nunha empresa de control de tráfico aéreo analizaron os procesos de xestión de incidencias TIC; nun proceso de tratamento cardiolóxico constatouse que, tras a compra de equipamento para probas e a realización de pequenos cambios organizativos, o tempo que transcorría entre o ingreso do paciente e a aplicación do tratamento reduciuse un 23% nun ano, e o número de probas TAC realizadas aos mesmos incrementouse nun 39%; a análise dun subproceso de fabricación industrial de vehículos evidenciou a existencia de repeticións de actividade; nunha empresa de telecomunicacións logrouse reducir o tempo de xestión de incidencias dos clientes; entre outros logros.

Este premio, sinala o investigador, “é unha satisfacción enorme, sobre todo por ver que o que inicialmente era unha idea de investigación logrou ter cuberto o ciclo completo”.

Por certo que InVerbis é a única empresa española que está no informe Gartner, que analiza tecnoloxías disruptivas, novas e prometedoras.

Por último, o premio Ricardo Bescansa Martínez foi para a empresa Diversa Technologies. Nace en 2022 como unha spin-off biotecnolóxica xurdida da Unidade de Nano-Oncoloxía e Terapéutica Traslacional do Instituto de Investigación Sanitaria de Santiago de Compostela (IDIS) e do Servizo Galego de Saúde.

Abi Vázquez e María de la Fuente, de Diversa Technologies / ecg

Abi Vázquez e María de la Fuente, de Diversa Technologies / ECG

A súa orixe baséase na transferencia da nanotecnoloxía desenvolta e patentada polo devandito grupo, baseada en lípidos non tóxicos e biodegradables para mellorar a distribución e liberación de moléculas terapéuticas e, por tanto, óptima para o desenvolvemento de novos fármacos. O principal obxectivo desta tecnoloxía é mellorar a vida dos pacientes pero tamén se pode adaptar a moitas outras aplicacións como a nutracéutica e a cosmética.

A investigadora María de la Fuente, unha das fundadoras da empresa, indica que “coa nosa tecnoloxía patentada, emulsións lipídicas de tamaño nanométrico, podemos asociar de maneira eficiente novas moléculas e transportalas ao seu lugar de acción na súa forma terapeuticamente activa, para que poidan ser efectivas e así xerar novas oportunidades para o desenvolvemento de novos tratamentos”.