Investigan a orixe dos topónimos dos montes de Leiro, en Rianxo
A comunidade de montes da parroquia rianxeira de Leiro non só é un exemplo e un referente no coidado das masas forestais, senón tamén na súa posta en valor, nos seus distintos aproveitamentos, na difusión do seu gran potencial e na implicación da cidadanía na súa defensa. As principais actuacións que leva a cabo están destinadas á prevención de incendios forestais, e tamén se realizan accións orientadas á diversificación de especies. Pero, dende hai un par de meses, os comuneiros de Leiro andan embarcados nun novo e ilusionante proxecto.
O colectivo xestiona os montes Pena, Leiro, A Trema, Cotro, Malladoira, Moucho, Pedriñas Negras, Pedrouso, Penauseira, Regueiro e Toxa de Palleira. Nomes que falan de historias, de lendas, de xentes...
O pasado mes de decembro, a comunidade asinou coa Universidade de Santiago de Compostela (USC) un convenio de colaboración para o desenvolvemento de programas de aprendizaxe. Froito deste acordo, a semana pasada celebrouse un primeiro encontro coas catro alumnas do Máster de Estudos da Literatura e a Cultura que están implicadas nun interesante traballo de investigación sobre a orixe dos topónimos dos montes de Leiro.
Elías José Torres Feijó, membro do grupo de investigación Rede-Galabra, decano da Facultade de Filoloxía e profesor titular de Filoloxía Galega e Portuguesa, é a persoa responsable da materia na que se encadra o traballo: Estudos da Cultura.
As participantes no máster explican que a súa intención é afondar no coñecemento de como as narrativas inflúen nas persoas e nos espazos.
“Por parte da comunidade de montes de Leiro estamos interesados na conservación dos nomes da nosa contorna e tamén en historias e contos que poidan ter vinculacións co monte e a súa área de influencia”, sinala ao respecto a presidenta do colectivo, Ánxela Miguéns.
O vindeiro sábado día dous, as catro alumnas universitarias (Sara Varela, Sirui Wang, Irene López e Andrea Castro) desprazaranse a Leiro para establecer contacto con todas aquelas persoas que queiran colaborar nesta iniciativa. O encontro cos veciños e veciñas de máis idade da parroquia e con persoas que realizaron ou realizan algunha investigación sobre a zona terá lugar no centro social de Leiro, e non será o único. A forma de colaborar será aportando información sobre os nomes de distintas zonas do monte (nomes como Salgueiriños, Corniño, Socoto, Penauseira...) e sobre os contos e historias vinculadas con el.
proceso colaborativo. As persoas interesadas en participar deben estar pendentes dos avisos que se porán na páxina web da comunidade, e tamén ós carteis que se colocarán nos lugares habituais.
Ademais, poden establecer contacto coas persoas que forman parte da xunta reitora para manifestarlle o seu interese por participar e así poder coordinar os traballos.
Por outra banda, cómpre lembrar que, a través da Plataforma pola Defensa do Monte, á que están adscritos, os comuneiros de Leiro loitan por crear as condicións dunha ordenación conxunta dos montes que poña freo á ruína dos lumes, para poder desenvolver realmente os múltiples recursos que ten o monte.
Presidenta da comunidade de montes de Leiro
Os terreos da comunidade de montes de Leiro contan con numerosas mámoas e petróglifos que se protexen e poñen en valor. Nos últimos anos a entidade vén realizando xornadas de voluntariado ambiental nas que invita á cidadanía á realización de accións que están en liña co fomento da biodiversidade e coa protección do entorno.
Os comuneiros colaboran con distintas entidades, como o Concello de Rianxo, o Centro de Investigación de Lourizán, a Asociación Amicos ou o IES Félix Muriel. Ademais, a comunidade forma parte da Plataforma pola Defensa do Monte, que desenvolveu un documento consensuado de directrices para a ordenación do espazo forestal de Rianxo, cunha serie de propostas que queren sentar as bases dunha ordenación sostible dos montes comunais e que foi remitido á Consellería de Medio Rural da Xunta.
“Apostamos pola multifuncionalidade do monte, no que teñen cabida as funcións produtora, protectora e social”, sinala a presidenta da citada comunidade, Ánxela Miguéns. “Para nós, este proxecto de investigación toponímica supón poder frear a perda de información sobre a nosa zona, pois vanse recompilar historias e lendas que moitas veces quedan no ámbito familiar e que acaban por desaparecer”, engade.
A entidade intégrana uns 250 comuneiros, que posúen 300 hectáreas de monte.
NUNCA UNHA FÓRMULA resultou máis produtiva no eido da investigación como a baseada na colaboración entre o coñecemento e a experiencia; entre os mozos e os maiores; entre a sabedoría popular e a cultura das aulas. Esa alianza vai facer posible afondar na orixe dos topónimos dunha pequena aldea de Rianxo. É dicir: na súa intrahistoria. Os nomes dos lugares nos que nacemos, nos que medramos e nos que traballamos forman parte do noso patrimonio cultural inmaterial, que só pode selo se é recoñecido como tal polas comunidades, grupos ou individuos que os crean, manteñen e transmiten. Sen este recoñecemento, ninguén pode decidir por eles que unha expresión ou un uso determinado forma parte do seu patrimonio.