Vivir no rural non é ser do rural

Dun tempo a esta parte, o rural galego está descoñecido. Aldeas sen xente, sen mozos, sen relevo xeracional. Cada semana unha aldea queda baleira e xa superamos as 3000. Casas herdadas que se visitan cando hai tempo... e aquelas outras aldeas, as poucas que si reciben novos moradores chegados das urbes, chantan as súas casas en leiras, outrora de labradío, co seu peche perimetral, chaves de pila, lonxe daquelas eiras abertas e compartidas das ceifas comunistas, onde todos dependían de todos para sobrevivir.

Abelloan as campás da Igrexa, molestan os galos, os cans do veciño, que por riba é cazador, a bosta das poucas vacas que aínda quedan... e a ver quen a limpa da pista! Amola todo o que estaba instituído. Os novos moradores traen cans estudados nas mellores escolas urbanas e, se algún oriúndo intimida ou agride na linguaxe canina, que se dea por criminalizado por atávico e salvaxe, e non só o can. Ten traballo o Grao de Socioloxía para estudar a febre das mascotas e a súa humanización como unha forma de maltrato animal, cambiando a psicoloxía de certas razas hiperactivas, pechadas en pisos como se iso fora unha mostra de amor, onde o animal substitúe outras figuras familiares, e iso dito por algúns veterinarios coa boca pequena! Pero, o peor é cando as normativas urbanas se aplican a todos por igual, sendo os escenarios ben distintos. Entón, é cando podemos acabar oíndo:

-Es que tu perro no entiende. Es del rural!

Hai quen di, que en nada sacarán un cursiño obrigatorio para os cans do rural e terán que facer horas de formación nos parques das cidades para aprender a socializar, respectar outras razas e comer o xenio. É o prezo da cancracia!

A min, medio me ouvearon, que antes de pasar por iso prefiren morrer como Pachín, o can de Balbino, agasallo do zoqueiro de Ribán en pago de cravuñar unha gadaña. O rapaz non nolo quixo contar, pero el ben soubo que, quen o enganou foi o raposo. Porque os cans do rural, antes andaban ceibos. Logo viñeron as cadeas e por último as canceiras. Como se iso fose unha evolución! Un destes de palleiro, dos que no 2017 só había rexistrados menos de 1000 exemplares, contoume que debería ser obrigatorio vivir ceibo. El tamén tivo unha cadea con moitos metros para percorrer, pero que o peor de todo era estar preso nunha gaiola, como un xílgaro! Que iso era para virarse tolo! Ahh! e que por riba lle trocaran a pota vella do caldo por outra de plástico, que envorcaba co aire.

E, se tanta mellora canina rematou por chegar ao rural, e, se é notorio un éxodo do rural ás cidades, que é o que chama aos poucos “urbanitas” que fan o camiño contrario? A que se debe ese bucolismo? Leron as églogas de Virxilio? Buscan o Beatus ille? O Locus amoenus? Comparten as inquedanzas de Horacio, Séneca, Frei Luis de León fuxindo do “mundanal ruído”? ou é que o estoicismo de Marco Aurelio está de moda porque o poñen os futbolistas? Se cadra, trátase dunha adaptación do “contemptus mundi”, referido ao mundo urbano na procura dun ascetismo espiritual? Da terceira idade de Xaquín de Fiore?

É casualidade o éxito das vías de sendeirismo (mal chamadas roteiros), o turismo rural, os hortos escolares e urbanos? O espertar dun ecoloxismo, sen ter que recorrer ao panteísmo específico de krause ou ao “Deus sive natura” de Spinoza? Pode considerarse todo isto parte da formación e a causa desta aterraxe no rural? Quizais, é porque queren practicar a agricultura ecolóxica de autoconsumo? Pois, sei dalgúns que prefiren os titoriais de Youtube, antes que preguntarlle á lúa para saber onde e cando sementar as cenorias.

Outra posibilidade, que pode explicar esta paixón pola agricultura, é que coñezan a defensa tan digna, que sobre esta profesión fixo, Marco Tullio Cicerón, quen opinaba sobre a agricultura nestes termos: “As profesións (...) son honestas para aqueles que por coñecemento lles é concedido practicalas (...) Pero de todas as cousas das que se obtén algún lucro, non hai nada mellor nin máis proveitoso, nin que proporcione maior gozo, nin máis dignidade ao home libre, que a agricultura”. (De Oficiis, I, 42)

Se estas non son as posibles causas, por extemporáneas, se cadra están nestas outras máis coetáneas: será por mor do slow living? Do downshifting? Da pescuda do mindfulness na natureza do rural?

Protexer o patrimonio rural non é trasladar a el o modo de vida urbano. Supón respectar as tradicións, falar coas xeracións anteriores e adaptarse para fundirse con el e ser un máis, non ir a trocar leis e costumes por non estar na moda dos tempos, porque só así se explica que para algúns, a “matanza” do porco sexa un ritual propio do Neolítico.

Pecharon as cantinas e as tabernas. A misa, con sorte é cada quince días, porque o cura xa non vive na parroquia e ten que atender a unha morea. O fútbol rexional está nos clubs dos concellos. Xa non quedan derbis interparroquiais. Os locais sociais, non todos están abertos, porque non hai persoal específico para iso. En resumo, os nosos maiores, que viviron unha vida veciñal tan rica, onde as casas e eiras estaban abertas para os veciños, onde cada aldea era unha mancomunidade con vida propia, viven agora un individualismo, unha falta de vida social, só interrompida pola excursión do cura ou da asociación de veciños.

Mágoa! que a Galicia rural se quede sen xente, pero case mellor iso que volver a calear as pedras de cantería por mor de modas metropolitanas. “Dicebat Bernardus Carnotensis nos esse quasi nanos, gigantium humeris incidentes”. Frase tan manida e atribuída, que o propio Umberto Eco rastrexou ata Prisciano. E, se temos que ver unha aldea galega abandonada, igual que fixo o autor de Il nome della Rosa, no remate da súa novela, substituíndo o nome de Roma, na tamén manida frase doutro Bernardo Moliarcense (de Morlaix ou Cluny): Stat Roma pristina nomine, nomina nuda tenemus, pois, sempre nos quedará o nome de cada aldea, de cada casa co seu alcume: a do Zapateiro, a do Xastre, a de Carmen de Arriba, a do Manco... Só serán nomes, nomes nus. E cos mesmos ollos que Adso puxo sobre as cinzas da abadía, podemos laiar o “Ubi sunt” ou acudir aos “Universais” para rematar confesándonos “Nominalistas”, pero, xa é unha evidencia que hai aldeas abandonadas e sen un can na nosa Galicia.

Para aquelas outras que sobreviven e reciben a estes novos moradores, non encontro mellor consello que as verbas de Castelao: “A tradición é a alma eterna de Galiza, que vive no instinto popular e nas entrañas graníticas do noso chan. A tradición non é a historia. A tradición é a eternidade”. (Sempre en Galiza, Lib. I, c. II).

E, se quedase algún advenedizo que non entenda este concepto de tradición e eternidade, tamén llo dixo en español, uns dez anos antes, na súa primeira intervención nas Cortes Españolas da II República, no 1931, nunha emenda ao artigo 4 do Proxecto da Constitución. Iniciando así, a súa intervención: “yo no soy más que un artista que ha puesto su arte al servicio de una bella causa, la de despertar el alma de Galicia (...) lo eterno, ese eterno que vive en el instinto popular”. (Castelao...Discursos parlamentarios (1931-1933), Edicións do Castro, 1978, p. 15).

Quen non entenda isto, poderá presumir, parafraseando os versos do “Invictus” de Henley, que é o amo do seu destino e o capitán da súa alma, (I am the master of my fate / I am the captain of my soul). Vivir, poderá vivir no rural ou onde lle pete, pero nunca será do rural, por moito que lle pete.