“A sentenza do pazo de Meirás é unha vitoria colectiva galega”

Como acolleu a sentenza que ordena integrar o pazo de Meirás no patrimonio público do Estado?

É unha gran satisfacción gañar unha batalla despois de oitenta anos; é un enorme alivio. Pero isto non é persoal nin dunha asociación determinada, é realmente unha vitoria colectiva de todo o pobo galego, desde a Xunta, a Deputación da Coruña, e todas as entidades que loitamos desde hai anos para conseguir a devolución do pazo de Meirás. E abre un camiño aos asuntos transcendentes para Galicia, porque creo que debe haber a mesma unanimidade noutros temas.

No persoal, ten algunha anécdota nas últimas horas ...

Estiven fai un intre diante do pazo para unha entrevista televisiva e leveilles un carteliño que poñía “ fora okupas”. E se hai partidos políticos como Vox que claman por botar fóra aos okupas, teñen agora unha boa oportunidade para reivindicar que os do pazo de Meirás marchen inmediatamente. Os Franco son uns okupas por sentenza xudicial e deben marcharse.

Cal debe ser o futuro de pazo?

Achegaría catro ideas: un espazo público como un parque aberto na súa finca para goce de todos, recuperar a memoria de Emilia Pardo Bazán, como algo simbólico utilizar as instalacións como un centro internacional para a paz e memoria histórica no que se programen actividades, e un gran memorial que recolla os nomes labrados en pedra das máis de seis mil persoas asasinadas en Galicia.

Fagamos un pouco de historia, cando nace a reivindicación?

Esta loita vén desde moito antes da creación, na que participei, da Comisión da Memoria Histórica en 2004. O que chamamos a batalla de Meirás iníciase en 1982, xa choveu, a través de Esquerda Galega. Daquela colaboraba co grupo municipal do concello da Coruña no que estaban Gonzalo Vázquez Pozo e Pura Barrio Val. Presentáronse iniciativas ao pleno da corporación e aprobouse que había que devolver o pazo de Meirás ao concello.

E tamén movementos cidadáns?

Paralelamente a estas iniciativas en 1983 a Federación de Asociacións de Veciños da cidade herculina, que presidía Marcelino Liste, quen fose párroco de Santa Margarita, convocou unha caravana de coches que percorreu as principais rúas reivindicando esa devolución. Aí é onde empezan as reclamacións cidadás.

Máis non progresaron moito?

Posteriormente houbo unha longa tempada na que quedou un pouco parada, e foi en 2004 cando creamos a Comisión pola Recuperación da Memoria Histórica e reactívase o tema da reivindicación do pazo de Meirás. A partir de aí iniciamos un traballo informativo, educativo e de información cívica.

Que se percibía daquela?

A maioría das persoas, con boa fe, pensaban que o pazo de Meirás foi un agasallo, era a información que había e que os agasallos non se devolven. Por iso tivemos que estar a traballar moi duramente durante moitos anos explicando que non fora un agasallo, que fose un roubo ou espolio continuado, organizado por unha serie de persoas que crearan o Junta pro pazo del Caudillo. E os principais organizadores tiñan nomes e apelidos: Pedro Barrié de la Maza, Alfonso Molina Brandao e Sergio Peñamaría de Llano, unhas persoas que eran franquistas.

Como conseguiron recuperar a memoria cidadá?

Mediante unhas marchas que organizamos nos anos seguintes ao pazo de Meirás. Así conseguimos o que pensabamos imposible, obter o apoio unánime tanto na Deputación da Coruña como no Parlamento de Galicia. Tardamos 13 anos, e por iso ao longo diso nas nosas accións sempre insistimos na perserverancia porque as batallas non se gañan en catro días senón en manter as posicións moitos anos, non desmoralizarse e non abandonar a loita.

E o Parlamento de Galicia acabou de impulsar a reclamación ...

Unha vez consiguida a unanimidade dos grupos políticos de ambas as institucións, o campo estaba aberto. A continuación houbo o aspecto máis importante que foron os informes xurídicos e históricos que encargaron a Xunta e a Deputación, pero sen deixar de lado as mobilizacións. Continuamos con elas ata chegar á situación actual do xuízo.

Como cualifica a sentenza?

Penso que non só gáñase o xuízo á familia Franco, senón gáñaselle ao franquismo. Non é unha derrota particular dunhas persoas senón a un réxime político anterior. Por iso creo que é un acontecemento histórico, pero esta batalla non acabou porque relacionado con Meirás hai outras propiedades en poder da familia Franco que se negan a devolver e que son tamén parte dese espolio, entre elas a casa Cornide.

É a seguinte reivindicación?

Estamos a preparar, desde a plataforma cívica Defensa do Común que presido, a segunda marcha pola recuperación da casa Cornide da Cidade Vella, tras a primeira realizada hai dous anos con moito éxito. Fora unha mobilización cunha representación teatral, e agora esperamos que pase un pouco a presión da pandemia e póidase realizar en próximas semanas.

É un caso similar a Meirás?

Ocorre que os organizadores do Xunta prol pazo do Caudillo son os mesmos que tamén participaron no da casa Cornide. Os tres aparecen novamente, e por iso debemos ampliar a perspectiva e non pode ser polos feitos que xa se proban nunha sentenza xudicial teñámolas como fillos predilectos, medallas de ouro da cidade, homenaxealos ou que dean nomes a avenidas ou rúas da nosa urbe.

Esa é outra loita en marcha ...

Hoxe en día, aínda quedan 104 símbolos franquistas na cidade, entre elas as distincións e honras a Alfonso Molina, Sergio Peñamaría e Pedro Barrié. É un tema delicado porque son persoas que están venerados porque fixeron moitas cousas pola Coruña, pero está sen difundir a auténtica biografía, que é un traballo que estamos a preparar. Temos que explicar aos cidadáns o mesmo que fixemos co pazo de Meirás que, aparte os méritos que teñen pola Fundación Barrié ou a Escola de Arquitectura, foron persoas moi comprometidas co franquismo.

A sentenza de Meirás é, por outra banda, un punto de inflexión?

O Goberno do Estado debe facer un inventario de todas as posesións da familia Franco. De onde vén o diñeiro que teñen. Hai datos históricos nos que aparece o salario de Franco como xefe do Estado que non dá para ter os millóns que teñen agora os descendentes. E nese inventario, penso que non só hai que reclamar a casa Cornide e o pazo de Meirás senón tamén as estatuas de Isaac e Abraham que son propiedade do pobo de Galicia e que teñen que devolverse ao museo da catedral de Santiago, e non estar en mans privadas. Por iso, desde a Comisión de Recuperación da Memoria Histórica, pensamos que esta batalla non finalizou xa que quedan aínda moitas cousas pendentes.