A culpafoi docha cha chá

EN ESTADÍSTICA ADOITAN UTILIZARSE DISTINTOS MÉTODOS para rexeitar aqueles valores que se consideran atípicos de entre un conxunto de datos experimentais. Se aplicásemos algún deses criterios á porcentaxe de aprobados nas distintas materias dun mesmo curso dunha titulación, non poucas veces atopariámosnos con tales “anomalías”. Dito doutro xeito, non é infrecuente que nunha materia se dea unha porcentaxe ínfima de aprobados, á vez que eses mesmos alumnos superan na súa maioría o resto de materias do seu curso. Se isto non é normal nun curso académico, e como tal hai que analizalo para ver as súas causas e corrixir o que se fixo mal, que pensar dos casos nos que sucede o mesmo ano tras ano?
A avaliación do rendemento dunha persoa cobra todo o seu sentido cando é parte dun proceso que busca a súa mellora. Facelo para seleccionar é inevitable cando a oferta é menor que a demanda, o que obriga a elixir mesmo entre aqueles que reúnen boas condicións para un posto de traballo, optan a cursar estudos con límite de prazas ou a competir por medallas nunhas olimpíadas. Podemos tamén avaliar como práctica disuasoria e sancionadora, como ocorre nos controis de alcoholemia que realiza a Dirección Xeral de Tráfico. Ou para anticiparnos a potenciais problemas, como ocorre cos test de tensión da banca. Con todo, a avaliación dos estudantes debe ter un obxectivo moi distinto. Cando educamos non deberiamos buscar simplemente sancionar nin seleccionar aos mellores estudantes, senón estimular a súa aprendizaxe e buscar a súa mellora permanente. Avaliar na educación só cobra o seu pleno sentido e utilidade como parte do proceso de ensinar e aprender. Por iso non se pode entender nin deberiamos resignarnos ante casos como o moi recente da materia de “Resistencia de materiais e elasticidade” nunha universidade española. Só catro dos máis de cincocentos alumnos que se presentaron á devandita materia lograron superar o exame do pasado mes de xullo. Sen dúbida, a resistencia e elasticidade que se pon a proba nesta materia é a dos seus alumnos.
Non pensemos que isto ocorre só e excepcionalmente nesta ou aquela universidade. Non é unha anomalía infrecuente e desgraciadamente o corporativismo adoita amparar estas situacións, desculpándoas ou mesmo bendicíndoas baixo argumentos tan peregrinos como que os alumnos non se esforzan o bastante, que cada vez veñen peor preparados ou que o profesor ou profesora en cuestión é moi esixente. Se os alumnos non se esforzasen suficientemente suspenderían sistematicamente todas as materias e non algunhas en concreto. Se cada vez viñesen peor preparados, cantilena que oín toda a miña vida, os profesionais que formamos serían cada vez peores, algo que non oín case nunca. Se un profesor é moi esixente só ao avaliar pero non o é do mesmo xeito ao ensinar, é un mal profesor. Un bo profesor non é o que só ensina senón o que logra que os seus estudantes aprendan e se o fan deberían en xeral ter éxito nos procesos de avaliación correspondentes. Pensemos nas probas para obter o carné de conducir. Se os candidatos formados nunha determinada autoescola suspenden masivamente, a quen fariamos responsable? Sen dúbida á autoescola e aos seus monitores. Pero na Universidade raramente é así. O mal profesor non só non logra que os seus estudantes aprendan senón que adoita ser moi hábil exculpándose para non asumir as súas responsabilidades. Como na canción de Gabinete Galigari, a culpa foi do cha chá

(*)O autor é presidente
de Redemprendia e foi
rector da Universidade de Santiago