De ‘wreckers’, raqueiros e outras mitificacións
NO mar o xeito de capear un mal tempo, no mar galego, máis se venta do oeste, e procurando fuxir o máis posible da costa; se falla a máquina vas servido, podes acabar nas pedras. É, coido eu, ben doado de entender. Se venta do nordés, ou sexa, de entre o norte e mailo leste, é o propio vento o que che arreda da costa.
Non é difícil, senón dificilísimo, termar dun par de bois ou de vacas ós que lle prendiches lumes nos cornos como moi ben sinala Charo Baleirón nun recente artigo publicado neste noso xornal. E iso se o ventarrón non apaga eses lumes. Outra cousa é un mesto neboeiro ou unha boa bategada de choiva desas que entupen a pantalla do radar e non deixan ver ecos (barcos) ningúns nas proximidades do teu. Hoxe, se non ves nada no radar, si que te ven a ti nas pantallas nas que seguen o tránsito naval e che avisan de cara onde levas a túa proa. E aínda así. E aínda así pese ó GPS, pese ó plotter e pese a todo canto adianto tecnolóxico che permite saber exactamente onde estas.
Cando eu era mariño e levabas días sen poder utilizar o sextante pra determinar a túa situación no medio do océano, navegabas por estima e cando a estima che advertía de que estabas perto de terra, botabas man do radiogoniómetro e máis da sonda e, aproximadamente, determinabas ónde estabas. Hoxe, cun teléfono móbil e máis unha aplicación axeitada, cruzas o atlántico sabendo en cada momento ónde estas cunha exactitude dun metro ou dous.
Os naufraxios non cabe atribuílos agora a ninguén que lle prenda lume ós cornos das vacas ou acenda unha cacharela que os navegantes poidan confundir coa luz dun faro. Xa nin faros están quedando. Navegar deixou de ser unha aventura; conserva o risco, iso si, e segue contando a pericia dos tripulantes.
Andar ó raque é andar o wrack; ou sexa, andar ó barco naufragado. Wrack é palabra alemá, pero tamén vale wreck, que é inglesa e significa naufraxio. Andar ó wreck é andar á busca do naufraxio. De wrack ou de wreck, ven a palabra nosa raque e maila nosa expresión andar ó raque; actividade esta que lóxicamente practicaban ós raqueiros.
Son moi oportunos estes tipos de comentarios, non só pola validez académica que poida estar contida neles (pouca no meu caso) senón polo aclaratoria que resultan de certas actividades que algúns desaprensivos nos atribuíron en exclusiva ós galegos. Andar “al raque”, actividade propia de “raqueros” e non só de raqueiros, é algo que se levou a cabo en toda a costa norte da península ibérica. Pereda fala xa delo nun dos seus libros.
Pero tamén cabe supoñer que esta actividade non sexa só exclusiva nosa e da nosa Costa da Morte e si afirmar que tanto alemáns coma ingleses a practicaron todo canto lle viu en gaña ou lles foi posible. Un wrecker poderá ser un raqueiro? É de supoñer que si e que, polo tanto, poderemos dicir que un raqueiro é un wrecker que, nos tempos que corremos, mesmo pode resultar máis elegante e fino, máis de gentlemen ca dun mariñeiro noso; e iso sen esquecer que, pra mariñeiros, nós.
A lonxanía austral mitificou os tres cabos, xa saben, o de Fornos, o da Boa Esperanza e mailo de Leeuwin. Tanto os mitificou que se os cruzabas podías prenderte tres ariños dunha orella. Sen embargo o xeito de mitificar o noso Fisterre consistíu en converter en piratas raqueiros ós habitantes da nosa Costa da Morte. Andar ó raque non é unha actividade propia da xente do mar galega; éo de toda a xente do mundo habitante dun litoral de navegación complicada.
Vai sendo moito horas de que os galegos nos desfagamos de tantos sambenitos coma cos que nos levan vestido. Dende non poucos autores do século de ouro da literatura castelá, ata os contidos das Ordenanzas promulgadas por El Rei Carlos III, sen esquecer ós chamados Católicos, desmochadores das torres de homenaxe dos nosos castelos e arrincadores das nosas oliveiras, ata as disposicións de Felipe II cando o da Gran Armada enviada contra Inglaterra o que no fondo queda en evidencia é un medo que se diría ancestral ó que Galicia poida ser en canto se propoña selo.
Estes días Aira Editorial, acaba de sacar á venda unha edición conmemorativa de Xa vai o Griffón no vento logo dos trinta e cinco anos transcorridos dende que foi publicada por primeira vez. Nela, nesa novela, cóntanse moitos pormenores, históricamente certos, de como se coutou sempre a presenza galega nos foros peninsulares, déixenme que lles chame así, e só agora, por conta dos raqueiros e das actividades inglesas ou alemás, caín na conta das verdadeiras razóns desta postergación secular á que os galegos vimos sempre sometidos.
Vou buscar a letra do himno escrita por Alfredo Brañas que comeza dicindo “casta dos celtas esperta axiña...”. Búsquena en Google e a ver que pensan.