‘Desvendados’, exercicio, impagable e insólito

HAI moitos anos, moitos xa, un médico nunca pasaba desapercibido nunha das nosas cidades. Hoxe, como non se poña a bata branca ou se vista de verde, deixando colgar o fonendoscopio do seu colo, non digo xa na rúa, pero nin os máis dos seus compañeiros se aperciben da súa condición ó seu cruzar con el polos longos tránsitos dun hospital calquera.

Hai moitos anos, moitos, cando a condición dun médico era a mesma de hoxe, pero distinta a sociedade, había médicos humanistas que aquela sociedade valoraba en grado sumo e que non poucos dos seus iguais envexaban sabiamente. Razón non lles faltaba. Ese humanismo, implicaba as xustas doses de humanistarismo que o achegaban ó enfermo, de xeito que o enfermo agradecíao resaltando a súa faceta humana, en non poucas ocasións, por enriba mesmo da profesional. A palabra, por se alguén o esqueceu ou por se alguén o vai esquecer nestes tempos de pandemias e consultas por vía telefónica, a palabra dicíalles, tamén cura. Non o dubiden. Tanto pode curar unha palabra como matar outra e inoportuna.

En Galicia temos contado con non poucos destes médicos; uns foron morrendo, outros aínda viven e escriben nos xornais como é o caso do doutor Sánchez-Salorio, pero tamén contamos con outros que a sociedade actual non resalta na medida na que antes o facía con aqueles que os precederon. Hai uns días, luns pasado se hei ser exacto, presentei o libro dun destes médicos. O libro titulase Desvendado e ven de ser editado por Galaxia. No dicionario galego de termos médicos non aparece este de “desvendado”, no da RAG tampouco; no de Don Eladio Rodríguez, ese no que o galego é mais enxebre e certo que en calquera dos máis que se levan feito, nese si ven o termo “desvendar”, quitar a venda que oculta a ferida, di que é como debe ser entendido.

Coñezo ó autor do libro, ó doutor Manuel Pombo, dende o ano 1966 cando Carbalho Calero nos convocou a uns cantos poetas en cernes e il foi un dos convocados. Dende entón somos amigos e vimos mantendo encontros esporádicos, malia que sempre intensos, nos que falamos sempre das mesmas cousas e repasamos feitos que van dende aquela primeira oportunidade ou dende aquela outra ocasión do chamado “recital de mediciña”, nos que os de Voces Ceibes marcaron un fito; recital que el organizou coa sabedoría e prudencia que observadas nel sempre se nos antollan conxénitas, xuntas con outras dez máis que os anos nos foron deparando.

Aínda non lle preguntei ó doutor Pombo, catedrático de mediciña e escritor, ou viceversa, se o título do libro se acolle definitivamente ou non á definición de Don Eladio. Pero teño pra min que esa é a válida. O libro, no que se alternan a consideración, a definición ou as suxestións que aboian co uso de cada palabra, de cada unha das que el recolle e de cada unha das citas de grandes autores coas que as acompaña –este home debeuno ler todo– pra ir así perfilando o cadro dunha sociedade que se foi e da que todos vimos; e máis tamén o desta que está sendo e que nos leva camiño aínda non se sabe moi ven onde. Ese desglose léxico, déixenme que lle chame así, contraponse con capítulos sucesivamente numerados que el titula autoretratos, así o autorretrato 1, o 2, o 3... e seguido ata o 105 e un máis e final do que igual aínda nos da tempo de falar.

Case se podería afirmar que o que o escritor nos ofrece é unha colección de aforismos que nos desvelan a súa vida e a súa persoa coa ironía dun Swift ou a aséptica crueza dun Lichtenberg, salpicadas acó e acolá co humor de Stawnislav Lec ou a crúa bonhomía, tantas veces cruel, dun Cioran galego.

Desvendados é un exercicio, impagable e insólito, de exposicións de feridas ó tempo que de remedios prá dor que todo vivir conleva. A penas comezado, xa na páxina 16 confesa “a miña muller represéntao todo para min. Creo que a miña muller é a única persoa que me ten agarimo de verdade, descoñezo as súas razóns”. Logo, de vez en cando e antes de confesións dunha dureza insólita –“cando o meu pai faleceu, a miña nai demostrou unha frialdade que non esperaba e, a min pareceumo, unha agradable sensación de verse libre”, paxina 227– retoma o fío matrimonial e afirma “Creo que a miña estabilidade matrimonial, que co paso dos anos se foi consolidando, me axudou de forma definitiva a ser feliz e a non perder o tempo”. Vaian estas como exemplo desta desvendaxe persoal. O resto é ironía, humor, crueza, do tipo que ten antecedentes nos autores que xa se citaron ou aínda noutros como o que o arrima a Spinoza, a Thoureau ou ó mesmo Walt Withman.