A clepsidra, esa traidora
DA Estrada da miña infancia lembro moi ben os comercios, que tiñan naqueles tempos nomes sonoros, familiares: Droguería Celta, Calzados El Globo, Curtidos Pérez, Almacenes Casagrande. Noutros casos, faltando unha denominación comercial específica, recorríase á elipse da voz tenda e ao artigo feminino engadíase un xenitivo co nome, apelido, alcume, ou mesmo a patria, do propietario: la de Prieto, la de Carlitos, la de Rosarito, la de Piribí, la de Placeres, la de Laureano, la de Sofía, la de Esmorís, la Santiaguesa, la Barcalesa. Había, finalmente, antonomasias sublimes: La Chocolatería.
La Chocolatería estaba no centro da calle principal, rúa que, por moito que o réxime rebautizou, como non, Calvo Sotelo, seguiu sendo a calle principal para todo o mundo, agás, claro, para Correos. A Chocolatería era, por suposto, o paraíso dos cativos da vila: caramelos, xeados, piruletas, garrapiñadas, chocolatinas, chicles e mil chucharías de cores, a cal máis apetecible, proporcionaban solidariamente un recendo cálido, docísimo e case maternal, que nos facía a boca auga aos nenos, mentres ollabamos pampos aquelas vitrinas de vidro cheas de tesouros.
A carón da chocolatería había un comercio que era, para min, un templo, unha especie de íntimo sancta sanctórum. Chamábase Librería-Papelería La Artística e
o seu propietario
fundador era José Otero Abelleira,
un ancián de aspec-
to pulcro e respectable. Era de pel branca, fina, sempre coa súa americana, o chaleco e a gravata. Eu quedaba parvo mirando para as súas mans, que as tiña dunha brancura nívea, coas unllas impecablemente perfiladas.
Otero Abelleira manipulaba as súas mercadorías coa delicadeza dun ourive: semellaba que para el servir ao cliente uns pregos de papel de arroz era labor dun cirurxián, do coidado e mimo que poñía en todo. A Librería-Papelería La Artística tiña un gran letreiro de cristal verde coas letras en prata, un rexo e impoñente mostrador de madeira, chan de baldosa e andeis ata o teito ateigados de libros, cadernos, plumiers, libretas e todo tipo de material de escritorio. A min Otero Abelleira impoñíame un pouco porque, ademais, percibía que me ollaba dun xeito especial, como cun aquel de remota dor ou pesadume. Só co tempo souben, por meu pai, que o libreiro Otero fora correlixionario de meu avó na Izquierda Republicana de Casares Quiroga e que na rebotica do establecemento tiñan a tertulia política. Ambos foron duramente represaliados despois do 36.
Hoxe o mundo ten a alma agochada en ducias de capas de materia artificial. E as tendas non son unha excepción. Hoxe as tendas non teñen alma, son franquías de marcas exactamente iguais en Baños de Molgas que en Bergen. Son negocios con nomes categóricos, como de faraóns da XVI dinastía: Kiwoko, Amazon, Lefties, Decathlon, Mediamarkt, Ikea, Eroski..., nutridos polas leis do márketing e orientados ao consumo en masa, un escenario no que o cliente vale o que unha tarxeta de crédito.
O tempo, esa traidora clepsidra que todo o revolve e confunde, vai deixando pegadas case imperceptibles que provocan que nos acollamos ao máis elemental das nosas lembranzas. Non se trata dunha simple sobrevaloración do pasado, non. Claro que eu tamén merco no Corte Inglés, Mercadona e Leroy Merlín, teño perfís en redes sociais e vivo profesionalmente apegado a toda evolución nas tecnoloxías da comunicación. Pero, non por iso, deixo de lamentar o moito que a humanidade está perdendo a costa dunha globalización feroz que fai de nós meros díxitos nunha cadea infinita de díxitos.
Pepe de la Celta, Juan del Globo, o vello Otero Abelleira... son o acordante dun tempo no que todo era escaso e o acto de mercar posuía a liturxia do único, pois na transacción había unha amalgama de proximidade, afecto e mutua confianza, cousas que é imposible atoparmos nun código de barras.