A Xulio Maside, na súa memoria
PARÉCEME telo coñecido nalgún acto d’O Galo, poida que en Cantigas e Agarimos, no pazo da Algalia de Arriba: cecais nalgunha representación de teatro, cando as levaba López Veiga. Non sabería dicir, se cadra, na versión feita por Beiras e Franco Grande da Antígona de Anouilh. Puido ser outra afirmación galeguista: conferencia, recital, exposición de pintura, no Hostal da Praza do Hospital (que nos máis vellos santiagueses seguen chamándolle así), cando o Hospitall Real foi –digámolo deste modo– exclaustrado e o Hostal tiña por enderezo postal Plaza de España número 1, nin Obradorio se chamaba. (Pouco puideron os membros da consabida clase médica compostelá, tan prepotente noutrora, para evitar tamaña defeita sen razón, que empezou ben antes: no 1952).
Xulio era daquela un mozo longueirón, esguío, de estatura prócer. E o que máis chamaba a atención eran aquelas mans súas desmesuradas, sempre moi coidadas, de pianista ou de pintor. Debeu ser polos anos 1962-63: empezaba eu a carreira de Letras e Xulio, xa médico, foise logo facer a especialidade en Barcelona. Ao volver fíxose máis estreita a nosa relación, moitas veces na hora do café no Gaiola, cinco ou seis opinantes de política antifranquista, á que Maside –bastante maior ca nosoutros– non lle prestaba atención bastante, absorto como estaba en debuxar retratos ou caricaturas dos circunstantes. Canda algún de nós lle pedía opinión, era tanto como espertalo da ensoñación de artista na que estaba sumido: tránsito entre a maxia e a lóxica –vir da réverie á realidade– case que se molestaba. A Xulio non se lle podía pedir máis ca un galeguismo morno que a min me cabreaba hasta poñelo de chupa de domine. O malo era que nin con estas, Maside saía de si, acaso compasivo, xa que como mínimo nos levaba unha cabeza de planta a aqueles rapazes xacobinos capaces poñer o carro diante dos bois, preferiblemente ao sentir común tan ponderado, pero ao revés. Despois cada quen tocou a andar. Xulio terminou no Clínico e eu preto de 40 anos de profesor de Literatura no Rosalía. Mais fóra do traballo, Maside segue a pintar, cada vez mellor e máis atrevido, dende o informalismo ata o abstracto, anque cunha fervura de realidade.
Dende fai 50 anos recoñeceuse como artista de excepción, dende que no lenzo atopou sitio para a pincelada mal dada, que tan só o individuo xenial coma Xulio pode dala a sabor. Na última mostra, pequeneira, que son as mellores, no Pazo de Bendaña, da obra máis recente, saín namorado daquela excelsitude embutida en tamaño menor, con modelo ao fondo.
No ano 1932 Federico García Lorca púxolle unha dedicatoria, no bar Viño, a Carlos Maside. O caso vén de que escribiu Masside con dobre ese –ss– querendo imitar o gran pintor francés Matisse: era un galego como Carlos cuxo modo de pintar en nada se amitaba á de Matisse. Pasado tempo, xa na etapa de madureza de Xulio esa semellanza apoñíase á estilización do francés. Non soubo nunca Lorca que estaba a intuír un parecido que non acadou en Carlos, mais si en Xulio.
Xulio Maside tivo vida para facer a súa obra e eu probe de min, para admirala. A vella vaise: que sexa para ben, amigo, ese rebusco de acougo.