Destrución

TEÑO que ir onda don Camilo dicirlle que Javier Marías, o seu inimigo mortal, estoutro día morreu. Ou sexa, xa está a “durmir fóra”, como diría aquel velliño dos informes dramáticos sobre o idioma galego (tan cómicos eles, deberíanos reeditar corrixidos e aumentados), que por sorte aínda está a durmir dentro.

Finou o novelista Marías, pero o azar (tema recorrente e empachante na súa obra), sempre irónico, quixo que o seu real pasamento pasase case inadvertido por mor e dor do aínda máis real pasamento da raíña de Inglaterra. Non sei se a vaidade de Marías (que é eviterna e con vontade de ultratumba) soportará este seu secundario papel mortuorio. Pero entre dinastías aínda hai clases. Na república das letras, a liña dinástica de Marías non ten coroa pero, desde o reinado posorteguiano do seu “señor padre” (don Julián), nunca lle faltaron algúns loureiros da Fortuna. Porque tivo que ser esta deusa a que entrou no plató do célebre programa televisivo da ZDF, O Cuarteto Literario (Das Literarische Quartett, para os que sabemos idiomas), gobernado naqueles anos da década dos 90 por Marcel Reich-Ranicki, o crítico literario máis destrutor de toda Alemaña. Hai que dicir que a palabra “destrutor” non ten neste caso sentido pexorativo, non significa destrutivo, senón todo o contrario, segundo a terminoloxía de Theodor Fontane, que pensaba que só o crítico literario que sabe destruír sabe facer crítica. Só a destrución fai creación. Precisamente a falta de críticos destrutores é o que explica a decadencia da calidade dos xéneros literarios nos sistemas máis próximos, empezando polos do noso palleiro. Nunca hai que queimar libros (queda feo), pero hai que destruír os corenta mil que nestes últimos corenta anos lle ocuparon tanto sitio á intelixencia.

No Olimpo do programa O cuarteto Literario a Fortuna desactivou aquel día o aparato destrutor de Reich-Ranicki e, en vez de esnaquizar o Corazón tan blanco (tirando a gris) de Marías, o crítico foi todo corazón: “Cando lin este libro quedei enfeitizado”, dixo. E daquela Jjjjaviér Máguias –así pronunciaba o polaco (xermanizado)– subiu ao ceo no carro de Apolo (pero coas alas de Ícaro). Aquel Cuarteto derivou en tal delirio dionisíaco (“grandísima obra de arte” chamoulle á narración de Marías outro dos críticos destrutores da tertulia) que o rebumbio foi planetario. E aquí, entre os coribantes babélicos das plúrimas nacións da nación, armouse un frenesí. “Que Javier Marías haya muerto sin el premio Nobel le quita mucha categoría al Nobel”, foi o retruécano que guindou Pérez- Reverte: unha parida á altura do epitafio. Porque só se pode denigrar o premio Nobel de Literatura cando xa se perdeu toda esperanza de gañalo. Aínda mo han dar a mín.