Don Camilo, os nenos e os cans

NON puiden levarlle a Cela a sonata de inverno, pero agora vóumelle alá correndiño con estoutra sonata de primavera. O malo é que este abril non hai flores aló polos altos de Europa, onde os tanques de guerra esburacan os xardíns e as bombas escachan os floreiros.

–Coño, que cousa terrible. Eu de neno, ás veces, espertaba dun pesadelo no que –non sei por que caste de calamidade apocalíptica– desaparecían as flores ventureiras dos camiños de Iria Flavia. E daquela fun recoller pétalos polos valados, que abriguei entre as follas dun caderno, por facer unha reserva de soños para un posible tempo desflorado.

Aquel caderno de pétalos durmidos debería estar na Fundación onda algún manuscrito dos libros do escritor, que foi un deses nenos de antes que oían medrar as flores. Agora os nenos só oen soar os teléfonos móbiles. Por certo, falando de nenos: das fotos que nos chegan da guerra, nas que máis eu reparo son as que traen neno ou nena dentro. Nos chans de Ucraína as bombas non deixaron nin unha flor, pero seica nenos aínda quedan.

“Niños que se asemejan a tiernas bestezuelas abandonadas”, como escribe Cela nun conto titulado Cuando todavía no era pescador (cando volva a haber críticos literarios neste país, sería bo que lesen os relatos breves do noso Nobel). Son moitas as súas páxinas nas que se pode encontrar un neno perdido, unha desas “tiernas bestezuelas” certamente próximas ao can. Ningún narrador trata con máis tenrura aos nenos e aos cans, que por veces intercambian as súas naturezas, coma aquel “gitanillo” de La colmena, que cantaba á porta dunha taberna esperando que lle tirasen unha codia de pan, como esperaría un cadeliño.

Chégannos desde os altos de Europa fotos con neno ou con can. Nunha estampa unha cadela vela o seu amo morto ao lado dunha bicicleta. Noutra estampa “un neno ucraíno chora despois de teren enterrado a seus pais”, segundo rezaba hai uns días o pé da foto que vimos nas páxinas deste noso periódico. A fotografía ten unha virtude que McLuhan lle recoñecía: a de estender o noso sentido da percepción máis alá do realismo. Porque o realismo presume de presentarnos o que hai, pero a verdade é que o que hai está sempre máis alá (do que hai).

Do vello McLuhan o único que nos ensinaron na universidade foi iso tan parvo e tan obvio de que “o medio é a mensaxe”, pero agora entendemos mellor algunha das leccións sobre os “novos medios” impartidas desde a súa “aula sen muros”: a fotografía transformou o equilibrio do oído e o ollo. Diante da foto do neno ucraíno vestido cun anorak azul no que enfeixaba frío e tristeza, médrame un ollo enorme, ciclópeo, que me leva a unha fondura de vertixe.

–Coño, si. É que levamos tempo cultivando abismos.