O destino e o camiño
SE vostede, prezado lector, é, coma este menda, da quinta do sesenta (magnífica anada onde as haxa, abofé, José Luis Rodríguez Zapatero incluído), talvez lembre aquelas superproducións pretendidamente históricas de Cecil B. de Mille (Cleopatra, Rei de reis, Sansón e Dalila, Os dez mandamentos...), tan desmesuradas como inspiradas polo máis descarado afán comercial, incorporando, claro está, todo tipo de delirantes distorsións e interpretacións horteras das fontes históricas con tal de encher as salas de cine de todo o mundo e colleitar un pastizal capaz de compensar o outro pastizal que costaba realizalas.
A este respecto, acaso lembre tamén que, por se o sufrido espectador non ficaba abondo patidifuso despois de dúas horas e media de profetas, emperadores, leóns, camelos, cruentos combates con sangue-ketchup, hebreos, selvas, hipopótamos, romanos, sátrapas asirios, desertos, escravos, exipcios, babilonios e exércitos inverosímiles, ao remate do filme, nos créditos a produtora tirábase aínda máis o moco detallando as esixencias da peli: cinco mil extras; dous mil cabalos; trescentos elefantes; catro mil horas de rodaxe; cincocentos camións e catrocentos técnicos; cento cincuenta actores... Non se indicaban os bocatas de xamón consumidos porque daquela o saboroso pernil ibérico aínda non triunfara entre os anglosaxóns, que, se non, tamén. Entre tanto presumir, ben certo é que, como en todas partes cocen fabas, ás veces víaselle o plumeiro ao director e non era raro ver un exipcio con reloxo ou a estela dun avión no ceo de Moisés...
Tendo eu a evocar a don Cecilio americano e as súas chuscadas fílmicas cada vez que, da imprenta, chega un libro ás dependencias das prensas universitarias. Ollo ese ser indefenso, que tanta angueira e suores custou, e penso que, como cousa feita, o libro pode transmitir mesmo a sensación de ter nacido así, xurdido como da nada. Lembro entón o remate das pelis de Mille e ganas me dan de publicar o mesmo con calquera dos meus libros: tres arquivos previos editados; vinte cinco horas de edición e revisión; vinte e unha horas de maquetaxe; seis probas de corrección; sete probas de cuberta; novecentas pranchas de offset; sete horas de impresión; seis horas de encadernación; oito persoas implicadas no proceso... Porque, ao cabo, como en tantas outras actividades e labores humanos, ben pouca xente dispón da sensibilidade precisa para imaxinar os esforzos que hai tras a obra feita.
Lembro eu o decano de certa facultade que me chamou un día para comunicarme a data de presentación dun libro. De que libro?, pregunteille eu. Bueno, o libro aínda hai que facelo repuxo. Pero iso a ti, qué che leva, un par de días, non?, dixo. Confeso que, nunha xa prolongada existencia, tiven ben de ocasións de ver o carro diante dos bois, pero isto superaba a máis radical previsión.
Levoume a afectuosa ousadía do decano a reflexionar sobre o pouco que valoramos o esforzo alleo e como, nesta sociedade de consumo acelerado, non estamos dispostos a esperar pois importa só o resultado, nunca o proceso. Eu non son moralista pero non podo evitar a evocación a Ulises, para quen, na súa viaxe a Ítaca, non importaba o destino senón o camiño.
Vivimos hoxe afeitos aos meros resultados. Deformados por unha tecnoloxía perversa grazas a cal obtemos calquera dato ou información, dende a biografía de Diocleciano ao teléfono do pizza-móbil máis próximo, falándolle a un cacharro ou premendo un botón, non dispoñemos de tempo para detérmonos na transcendencia, na nobreza, na fermosura da construción das cousas, en como o artesán pon todo o seu coñecemento e afecto na obra ben feita para obter un resultado irreprochable, digno de quen, dotado da precisa sensibilidade, saiba aprecialo.
Confeso a vostede que non sabía de que ía escribir cando comecei esta columna de hoxe. Escribíndoa, gocei do camiño, despreocupado do destino. A unha liña de rematala, prégolle que a próxima vez que colla un libro dedique o seu pensamento ao ourive que o creou.