e os escépticos
UN día de setembro de 1975, no programa que presentaba José María Íñigo na única televisión existente daquela, apareceu un exmilitar israelí coñecido como Uri Geller que aseguraba ter o que el chamaba poderes psíquicos ou paranormais ou cousa semellante. O falabarato do Geller aseguraba que podía dobrar e mesmo partir culleres e outros obxectos de metal co poder da súa mente. Aquela noite, a presunta demostración de Geller logrou unha audiencia que se estima en vinte millóns de persoas e convertiuse no tema das conversas dos españois durante moitos días.
O Geller logrou aparentemente que as culleres se fundiran entre os seus dedos, que os reloxos parados volveran funcionar e que ás portas do estudo do programa se axuntaran centos de persoas para pedirlle, como se fora o mesmísimo San Benitiño, todo tipo de milagres e curacións. Non tardaron algunhas persoas de mentalidade escéptica e con coñecementos de ilusionismo en desmontar os trucos que usaba Geller para lograr os seus dubidosos prodixios, pero hai persoas que lembran aquel acontecemento televisivo e que aseguran que unha culler se dobrou nas súas mans seguindo as indicacións do mentireiro israelí.
É algo misterioso por que os individuos podemos chegar a crer parvadas como estas. Unha das persoas que dedicaron máis esforzo a facer entender que non sempre debemos fiarnos do que estaban dispostos a crer –e que o escepticismo é unha maneira moi saudable de usar a mente– foi James Randi. O canadiano Randi traballou como ilusionista en circos e teatros e sabía que o cerebro é moito mais débil do que parece, porque cando estamos ante un mago o noso cerebro recibe a información de dous sentidos –a vista e o oido– que son fáciles de enganar. E algo así nos pasa tamén diante de todo tipo de embaucadores. En realidade, é moi sinxelo enganar e ser enganados: os prexuizos, os intereses, o egoismo, a desesperanza, a urxencia por atopar solucións aos nosos problemas e mil feblezas máis que están axexando dentro de nos axudan a que acabemos crendo o que non deberiamos crer. Todo sería diferente (e mellor) se usaramos con máis frecuencia a parte escéptica e racional do noso pensamento.
A Randi alcumárono como “o herdeiro de Houdini”, porque ambos prestidixitadores usaron os seus coñecementos de ilusionismo para deixar en evidencia aos predicadores da parapsicoloxía, o mentalismo, o espiritismo, a homeopatía, a astroloxía e outras trapalladas. Randi promoveu o escepticismo con todo tipo de iniciativas –creando “clubs de escepticismo”, impartindo conferencias e escribindo libros– que foron decisivas para ensinar a moita xente a protexerse de fraudes e pensar mellor. Estivo en Galicia hai case dez anos en dous congresos celebrados na Illa de San Simón (Redondela), co seu aspecto de profeta incrédulo e as súas firmes convicións racionalistas. Randi morreu hai unha semana e os escépticos do mundo sentimos fondamente a súa perda.