Unha rede de investigación para “desinfectar” Internet
RECENTEMENTE TIVO LUGAR no CiTIUS-Centro Singular de Investigación en Tecnoloxías Intelixentes da USC, a reunión de arranque de “Hybrids”, unha rede europea de formación de novos doutores para combater a desinformación que arrasa o mundo dixital e a toxicidade dunha parte crecente dos seus contidos. Eu chámoo “infoxicación”. Trátase dun tema que é cada vez máis crítico para as persoas e para a supervivencia e consolidación das nosas institucións e democracias (os que gozamos delas, claro, que desafortunadamente non somos todos).
Esta rede, na que participan 14 socios (6 universidades, 3 centros de investigación, dúas fundacións sen ánimo de lucro e tres empresas), de 7 países (Alemaña, España, Francia, Italia, Países Baixos, Portugal e Reino Unido), está coordinada por Pablo Gamallo, investigador do CiTIUS e unha autoridade en tecnoloxías lingüísticas.
O problema da desinformación é realmente maiúsculo. Segundo un estudo global realizado por Ipsos, unha multinacional de investigación de mercados e consultoría, un 87% das persoas desexaría que se tomasen máis medidas para eliminar as noticias falsas, comezando por unha mellor educación para enfrontarse a elas. Máis ou menos o mesmo porcentaxe de usuarios da internet (86%) admiten ser enganados por esta forma de desinformación (datos de Phys.org).
Por iso non debemos restarlle importancia a este tema, e moito menos frivolizar con el. A desinformación, as “fake news”, ou noticias falsas, o discurso do odio e a “infoxicación” crecentes na internet, nas redes sociais e mesmo nalgúns medios de comunicación, dinamitan a convivencia e poden ser a antesala dos ataques ás nosas institucións e ata de actos violentos e o uso das armas, como vimos máis dunha vez. Paradoxalmente, as tecnoloxías que facilitan, amplifican e espallan estes detritos dixitais, poden axudarnos a combatelos. O principal recurso para iso será sempre unha boa educación, pero o uso das tecnoloxías da información, singularmente daquelas que denominamos intelixentes, resulta tamén imprescindible para previr, detectar e paliar, cando menos, o efecto desta contaminación crecente no mundo dixital.
O nome da rede Hybrids fai alusión á hibridación, ou mestura, que adoita ser boa en case todas as ordes da vida. Por unha banda, a necesidade de xuntar coñecementos e recursos tecnolóxicos, como os que neste caso achegan a IA e, en particular, as tecnoloxías lingüísticas, que sérvennos para escudriñar o infinito contido dixital, en particular o das redes sociais, xunto co coñecemento máis propio das ciencias sociais e humanas, que axuda a comprendelo e tomar logo mellores decisións. Por outro, a cooperación da intelixencia humana e a artificial, a da máquina, en boa medida complementarias. Por último, neste proxecto integraranse modelos baseados en redes neuronais artificiais, tan potentes como inescrutables, con formas computacionais de representar e usar o coñecemento humano, máis próximos á nosa forma de representar o saber.
Esta rede permitirá formar arredor dunha ducia de doutores especializados nun tema que terá que ocupar a moitos, porque implícanos a todos. Este tipo de especialistas resultan imprescindibles para combater esoutra pandemia que nos ameaza, e para a que non hai máis vacina que a educación, como xa dixen. Unha forma de pandemia que neste caso afecta especificamente ao noso órgano máis importante e delicado: o cerebro, no que reside o pensamento, que guía a súa vez as nosas accións. As boas e as malas. Por iso o éxito desta rede non terá que ser só científico senón sobre todo, social. Se é así, todos sairemos gañando.