O galego, ao lixo?

Refírome ao idioma galego, obxecto do artigo de Rafael S. Ferro Vázquez, publicado poucos días despois do Día das Letras Galegas. A alternativa que propón para o mesmo, por lóxica metonimia, sería aplicábel tamén ao galego como povo, xa que a lingua de noso é distintiva e específica da nosa existencia como historia e como sociedade diferenciada, a pesar da dependencia política. O autor propón para ela, para a lingua galega, a eutanasia activa. Segundo el, ninguén o “compra” e a única solución pasa por os galegos e galegas apontármonos ao trío de ases: español, portugués e inglés. É de agradecer que o articulista expoña sen eufemismos a súa opción, por moito que estexa chea de xuízos ignorantes e ousados. Dou por certo, tamén, que na oficialidade política española e autonómica moitos opinan coma el, aínda que non o confesen e malia a súa práctica real dé a razón aos postulados que o autor defende.

O que resulta inacreditábel é que tal posición sexa louvada e recoñecida por soi disant reintegracionistas. Abonda que alguén, supostamente, mencione positivamente o reintegracionismo para que se estime como desexábel a súa letal proposta de futuro? Até aí pode funcionar o fetichismo verbal? Ou, pior aínda, os chamados reintegracionistas que o “comprenden” e apoian, que entenden por “reintegracionismo”? A eliminación, acaso, do galego, non “confundido” co portugués, como quería Castelao, senón absorbido, abducido ou vaporizado por este? Como é, daquela, que tal “solución” non se postula, desde o portugués europeo, por exemplo, para o portugués de Brasil, da Madeira, dos Açores ou de Mozambique? Ah, claro, é que, nestes casos, estamos a nos referir a ESTADOS ou a comunidades autónomas dun Estado. Palabras maiores. Nós, galegas e galegos, carentes del, pobres de pedir, estamos condenados, seica, a desaparecer, por falta absoluta de competencia neste mundo global.

Vai ser que non, xaora. Vai ser, sr. Ferro Vázquez, que nós, povo galego, existimos e non acariñamos vontade nengunha de suicidio, por moito que teñamos e padezamos múltiplos cantos de serea para o facer. Olle para os seus proprios apelidos: galegos, galeguísimos. Vostede non se chama “Del Hierro Velázquez”, senón Ferro Vázquez, e eles, estes nomes, son elocuentes da pertenza a unha lingua milenaria, que non elaboramos vostede nen eu, senón que nos veu dada como a máxima creación colectiva do povo galego. A dualidade mortal que padecemos é, precisamente, como o seu artigo revela, a de non (re)coñecérmonos como o que somos, a de non acompasarmos “ser” con “dereito a ser” e con “deber ser”.

De por parte, asombra que, en pleno século XXI, vostede asimile galego a “rural”, “pouco cultivado” e “económicamente pobre”. Este artigo meu fala de agricultura, é rústico ou miserábel? E, aínda que así fose, por que non tería dereito de existencia? Como non é “capitalista”, cómpre matalo de vez? Como George Floyd non dispuña de diñeiro para mercar no supermercado e utilizou un billete falso de vinte dólares, xustifícase o seu brutal asasinato? Hipérbole? Non, é a mesma lóxica: o que non entra no mercado como produto que se venda ou que se compre, non ten dereito a existir: fóra con el.

Falei supra de ignorancia manifesta. O galego é, a despeito dunha historia secular iletrada, unha lingua increibelmente unitaria e con intercomunicación zonal perfeitamente asegurada. A modernidade galega comeza xustamente, no XIX e até os nosos días, grazas a unir progreso económico e uso da lingua galega, dereito de subsistencia e aproveitamento dos nosos recursos en beneficio proprio e creación dunha cultura nacional, vehiculada no idioma de noso, si, o proscrito, o negado, o sepultado polo español, o “pobre”, o oprimido pola lingua oficial do Estado e por todas as súas terminais. Leu-entendeu vostede algo de Rosalía de Castro, dos autores das Irmandades da Fala, de Castelao, de autoras-autores de hoxe?

Xa que fala do reintegracionismo (tal e como vostede o entende) como solución, ignora que Carvalho Calero, en frase lapidaria, escrebeu que o galego para viver o primeiro que ten que facer é sobreviver? A primeira, primeirísima reintegración que nos importa é a dos galegos-as na súa lingua. A que precisamos a respeito do portugués (que non é outra cousa máis que o galego que puido ser oficial e moderno, cun Estado detrás) suponse que será en pé de igualdade, non por dilución ou desaparecemento. Sentada a verdade histórico-científica de que galego e portugués son a mesma lingua (xenética, tipoloxicamente) ou variantes do mesmo sistema lingüístico, un diasistema de amplísima territorialidade e variedade social, é admisíbel que conceptuemos como solución que, xa que a “filla” (o portugués) vive, matemos a “nai” (o galego)? Ben sei que a analoxía ou metáfora orgánica que acabo de utilizar é anticuada, por decimonónica e, tecnicamente, inexacta. As linguas non viven ou morren. Úsanse ou non se usan, simplesmente. Lingua é uso de lingua. Non hai mellor e máis clara definición.

A nós, galegas e galegos, vainos a vida en ampliar, cuantitativa e cualitativamente, o uso normal da nosa lingua, que dista moito de cumprir os mínimos estándares dunha lingua merecente de tal: ubicua, omnifuncional, interclasista, autosuficiente. Para isto, o portugués debe ser un magnífico espello e un eficaz auxiliar, mais o problema témolo nós, non os nosos viciños. Ou acaso a comunidade lingüística é confundíbel coa unidade política? Se esa for a idea da “lusofonía” que pregoa a oficialidade galega, vivan as entelequias! Nen sequer temos acceso á comunicación radial-televisiva-audiovisual portuguesa de forma xeral e garantida; xa non digamos a produtos escritos ou á posibilidade dun coñecemento regular e sostido da súa literatura ou da súa cultura en xeral. Problema non menor é, por suposto, a indiferenza ou a ollada españolizada con que contemplan desde Portugal Galiza e o galego. Superior, por suposto, a hai cuarenta anos. Sen unha mudanza a ambas beiras do Minho ou da raia seca, mal existirá a bilateralidade necesaria. E ela, a bilateralidade desexada, esixe igualdade na ollada, correspondencia, anagnórise, recoñecemento mutuo.

Mais, en fin, a elocuencia da lingua empregada por vostede aforra máis comentarios. Español / portugués / inglés: vostede escrebe o seu artigo no primeiro, co cal contribúe directamente á omisión do galego, á naturalidade da súa exclusión, a que o persoal alienado continúe a pensar que o galego é “rústico”, “rural” e, por tanto, non vendíbel. Vale máis, para a tese letal, este feito flagrante que calquer prédica a prol do portugués como idioma “competitivo”. De verdade pensa que o futuro pasa por que os nosos compatriotas se apresten a eliminar o galego para abrazaren entusiasmados o seu descendente? En nome de que? Para emigraren masivamente ao Brasil? A cousa daría para rir, se non fose, como dixo Castelao, que o conto é triste... Toda pretensa glorificación do portugués que non pase polo recoñecemento-normalización integral do galego na súa terra e na súa sociedade (proceso dentro do cal o coñecemento-frecuentación do portugués é vital) ou é reverencia á globalización ou vontade suicida, sadomasoquista. Mortal, en todo caso. Sábeno os reintegracionistas “de catálogo”?