Setembro
EU APRENDÍN A NADAR nun lugar que lle chaman As Canizas, preto da Pontenogueira, na freguesía de Aguións, a unha mexada de can da miña Estrada natal. Nas Canizas (cando menos así lembro eu o lugar), o río Liñares, afluente do Ulla pola esquerda, remansa nun relanzo amplo, de augas limpas, fondas e escuras.
NUNHA BEIRA DO RELANZO, A TERRA CEDE AOS POUCOS NO RÍO e hai unha rocha grande na que, a xeito de rampla ou trampolín, era ben doado entrar na auga sen riscos pois ata un ou dous metros dentro dábase pé. Así que un bo día, andaría eu polos nove ou dez anos, perdinlle o medo á fondura do relanzo, puxen pé na rocha e boteime suavemente na auga erguendo ben a cabeza e movendo mans e pés ao estilo dos cans. Lembro como unha das sensacións máis brillantes da nenez a marabillosa impresión de ingravidez e liberdade de movementos que, dalgún xeito, me irmandaba cun elemento ata aquel intre estraño e que, dende entón, xa non era un inimigo.
HOXE OS NENOS APRENDEN A NADAR CASE AO MESMO TEMPO que a andar ou falar pois na sociedade do benestar abundan as piscinas e ir á praia é un acontecemento rutineiro. Nos tempos da miña infancia, porén, non había piscinas, nin tantos coches nin autovías e, claro, un aprendía a nadar máis tarde, non sendo raro que, para os rapaces de pueblo, a aprendizaxe se verificara no río, como foi o meu caso.
Cando eu aprendín a nadar nas Canizas, o verán declinaba: a luz dourada de setembro deitábase sobre os campos de millo a ambas as marxes do camiño do río e o bosque comezaba a tinguirse de ocres e amarelos, anunciando o doce, o pausado, o cálido retorno da invernía. As mazarocas perdían o abeiro das follas e ofrecíanse á vista, magníficas, fermosas, como un canto de vida eternamente renovada.
COS PELOS DAS MAZAROCAS, QUE NÓS CHAMABAMOS PAVÓNS, faciamos a xeito de mostachos ou, con maior picardía e desvergonza, imitabamos o vello xenital, pois moitos de nós aínda non emplumáramos. A ledicia daquelas tardes proviña da absoluta inconsciencia duns rillotes cuxo obxectivo na vida era pasalo en grande, rir e facer falcatruadas pois nada existe tan atractivo para un cativo como o proído excitante da transgresión.
Agatuñando polo muro da reitoral, veciña ao camiño do río, subiamos ás maceiras e pereiras do señor cura, que, cando nos sorprendía roubándolle na froita, botábanos, entre berros destemperados, un can mouro, feo e cimarrón que gruñía e nos amosaba uns cairos grandes que poñían medo. Un grande amigo meu, camarada de travesuras, cunha perna inútil a causa da polio, contaba que unha vez o maldito can trabouno pola roupa e para o que o ceibara lle dixo: Vai por outro que a min xa me tes fixo!
O TEMPO E AS VIRAVOLTAS DA VIDA VAN BOTANDO FERIDAS NO CORPO e cicatrices na alma. Pouco fica xa do neno aprendiz de nadador e da pura felicidade daquelas tardes de setembro. Como consecuencia dun imaxinario colectivo absurdo e impostado, hoxe setembro non ten boa prensa. Escravos das rutinas, dos compromisos e de artificiosas obrigas, impoñémonos ser felices en agosto e, inevitablemente, sentirnos un pouco desgraciados en setembro. A p. hipoteca, o IBI, o espertador ás sete de mañá, as coleccións por fascículos e a volta ao cole son parte do atrezzo de setembro, un recordatorio de que, ao mellor, non fomos tan felices en agosto nin seremos tan infortunados en setembro.
NON SERÁ QUE A IMPOSICIÓN DE SERMOS FELICES CANDO TOCA é a que, ao cabo, nos fai infelices? O invento ese da síndrome posvacacional é directa manifestación do calendario anual no que a sociedade de consumo distribúe a felicidade e nesa distribución, ao igual que o luns por vir despois da finde, a setembro tócalle ser o feo da festa. Eu, pola contra, quérolle ben a setembro: a min, cando menos, aprendeume a nadar.