Unha historia verdadeira

Dende o mes de novembro de 2020, El Correo Gallego ven ofrecendo semanalmente información directa sobre Afganistán e o mundo islámico na columna do noso colaborador Gabriel Vilanova, autor afgano que ten que ocultar a súa identidade.

Como complemento desa información, ofrecemos este extracto dun libro que é o único testimonio directo da vida real dunha familia no mundo rural dese país.

A. K., Afganistán: Una república del silencio. Recuerdos de un estudiante afgano, Foca, Madrid, 2021. Este libro é a historia da familia de A. K., tres de cuxos membros aparecen na portada traballando, unha familia campesiña da illada comarca de Ghor, no centro de Afganistán. Iníciase cun relato da nai, que non sabe ler nin escribir, narrando como naceu o autor, e a súa infancia nunha aldea, hoxe destruída polos talibán e abandonada, na que o terratenente local, o capataz que fai funcións de policía, e o mulá son a encarnación do poder económico, xudicial e relixioso nunhas terras duras, pobres e abandonadas polo goberno, carentes de escolas e servizos sanitarios, e cuxos habitantes son vítimas constantes da violencia de bandidos, terratenentes e grupos familiares que executan as vinganzas de sangue.

Na historia da familia nos primeiros capítulos están omnipresentes a fame, a escaseza de recursos e a dureza dun medio físico que unhas veces azouta a quen nel vive con secas e outras con xélidos invernos e tormentas de neve da cordilleira do Hindu Kush. É nese medio no que creceu o noso protagonista, onde os seus pais viron nel desde o seu nacemento un don extraordinario, que pensaron que lle concedera Alá: a súa intelixencia e a súa capacidade para o estudo. Será o seu pai, unha persoa letrada a pesar de ser un xornaleiro, quen lle ensine a ler e a quen as autoridades confiarán o labor de ensinar nunha pequena escola carente de toda clase de medios materiais.

Como noutras sociedades agrarias similares do sur de Europa e Asia, os pais de A. K. quixeron salvar ao seu fillo da súa condena de ser un xornaleiro máis, e por iso cun gran esforzo económico enviárono a estudar a unha madrasa, unha escola relixiosa na que pasará moitos anos, pasando logo a estudar noutras madrasas da cidade de Herat, á que emigrará a familia para dar un mellor futuro aos seus fillos e evitar o destino da súa irmá maior, á que o 2 de abril de 2013 escribiulle unha carta, sabendo que nunca podería lela, que comeza así: “o número de fillos aos que deches a luz vai crecendo á vez que a miña idade, pero ti tes moitísimas máis penas das que eu respiro cada día. Non podo imaxinar a dor que levas ao lombo, nin entendo o pecado que poidas ter cometido. Nin sequera tes trinta anos e xa deches a luz sete ou oito nenas (...). Xamais vin que Deus nos axudase cando o necesitabamos. Síntoo moito, sinto moitísimo que todo o que tes na vida sexa ser muller, e que che tocara parir e sufrir. Síntoo moitísimo. Xa sei que nunca lerás esta carta, porque non sabes ler, pero tampouco permitirei que ninguén cha lea” ( pp. 137/138).

Na madrasa aprende a ler o Corán en árabe e adquire unha formación que lle permite mellorar a súa capacidade para ler e escribir. E en paralelo comeza a asistir a unha escola laica na que consegue superar todos os cursos dos niveis inferiores o ano no que inicia os seus estudos. A experiencia da madrasa permítelle ver en directo o abuso sexual aos nenos, que é endémico en Afganistán, e ensinaralle a sobrevivir aceptando a autoridade relixiosa moitas veces arbitraria dos mulás, e simulando que o fai. É así como se da conta de que Afganistán é o país da mentira. Como el mesmo di: “Afganistán é un exemplo dunha sociedade enferma. Non estou seguro de que o termo adecuado sexa enfermo, pero non podo atopar outro para describila. A peor enfermidade desta sociedade, a súa gran pandemia, é que todo o mundo minte. Mentímonos todos a todos. Ninguén, e quero dicir ninguén, valora en nada a verdade” ( p. 189).

Entre o peso da relixión, da honra familiar, do odio étnico, unidos á pobreza, a corrupción política e os xogos da política nacional e internacional, creceu A. K., crendo sempre que a verdade é o único que pode facer libres aos pobos e que o coñecemento, o estudo, a razón e o recoñecemento dos dereitos de todos e a igualdade entre homes e mulleres e entre pobos e relixións son o único camiño que podería permitir que en Afganistán houbese algún día unha vida digna de vivirse.

Na súa narración vemos como un accidente, causado por un dos seus irmáns, provoca unha vendetta entre familias que tería que selarse coa morte do culpable, ou doutro parente, ou coa entrega da súa irmá menor, de seis anos, á familia ofendida, sumada ao pago dunha cantidade, que negociou a súa propia nai coa nai da vítima. Foi para pagar ese prezo do sangue polo que dous dos seus irmáns emigraron ilegalmente a Irán, onde seguen traballando como albaneis despois de anos de enviar ese diñeiro que era o prezo dunha vida.

E nesa mesma narración podemos observar como os seus estudos relixiosos, custeados por outro irmán tamén emigrante a Irán, permitiranlle ingresar na universidade, culminar o seu grao de historia, grazas ao cal puido vivir un ano en Europa, onde agora reside como refuxiado político, tras cursar un máster. A súa descrición das universidades afgás, corruptas ata a medula, manipuladas politicamente e sometidas a unha censura relixiosa, é dun valor impagable. Pero foi nelas, a pesar de todo, onde, grazas ao proceso de modernización iniciado a comezos do século XX, e sobre todo grazas á intervención occidental, abriuse a esperanza de ver nacer unha sociedade rexida pola lei racional, desenvolvida económica e politicamente, dotada de sistemas sanitarios e educativos eficientes e respectuosa dos dereitos das mulleres e as minorías.

Esa foi a gran esperanza que se abriu na vida de A. K. e na historia de Afganistán a partir do ano 2001. Hoxe, no 2021, vinte anos despois, parece que acabará por ser afogada polas tebras do fanatismo, a indiferenza política ou as razóns de estado das grandes potencias mundiais. Aínda que así fose, este libro perdurará como un recordo imperecedoiro entre as ruínas da historia.