A esencia do escorpión

Seguro que coñecen a fábula do escorpión e a ra. Tan linda como conto, como triste a súa ensinanza final. A risco de desvirtuala, resúmoa por se vostede non a coñece. Un escorpión pide a unha ra que o leve ao lombo para cruzar un río. A ra accede pensando que o escorpión non a picará, xa que isto sería fatal para ambos. Pero cando atravesaban o río, o escorpión pica á ra e está, incrédula, antes de afundirse, pregúntalle a razón: “É a miña natureza”, responde o escorpión. 

Usei esta fábula como símil para responder á pregunta dunha persoa tras unha conferencia na que falei da posibilidade de chegar algún día a ter máquinas tan intelixentes como nós, ou mesmo máis. Esta persoa preguntoume que pasaría se isto chegase a ocorrer, e se teriamos plenas garantías de que esas máquinas seguiríannos obedecendo. Díxenlle que todo isto é especulativo hoxe en día, pero que nós tiñamos pouca consideración en xeral polos outros seres vivos, mesmo por aqueles cos que compartimos unha maior carga xenética, así que unha máquina máis intelixente que nós podería facer o propio. Diante desta resposta, o home díxome que non entendía como seguimos empeñándonos en facer máquinas cada vez máis intelixentes e que isto puidese levarnos a lograr unha hipotética intelixencia artificial que superase á nosa. É a nosa esencia, díxenlle, e conteille a fábula do escorpión. 

Parte da nosa esencia é a curiosidade, e esta lévanos a querer ir sempre máis aló do que coñecemos, do que xa vimos, do que inventamos e construímos, do que outros antes teñen mesmo imaxinado. A nosa curiosidade non é debida á educación, aínda que poida acentuarse ou ata inhibirse por esta (de como o noso modelo educativo ás veces a desincentiva, xa falarei noutra ocasión). É un trazo fundamental que procede da evolución e ten profundas raíces biolóxicas e psicolóxicas. De feito, a curiosidade está relacionada con estruturas cerebrais e sistemas de neurotransmisores que están asociados coa recompensa e o pracer.

Deste xeito, cando satisfacemos a nosa curiosidade, o cerebro libera dopamina, un neurotransmisor relacionado coa motivación e o pracer, o que fai que a procura de nova información teña unha recompensa gratificante. 

A curiosidade foi vital para a supervivencia da nosa especie, polo que a evolución primouna. Explorar o medio, adaptándose a el, non foi facer turismo, senón que promoveu a supervivencia humana. De feito, o turista hoxe acaba facendo o contrario, aínda que non sexa esa a súa vontade, e son cada vez menos os turistas que se acomodan ao lugar ao que chegan e máis os que o adaptan a si mesmos (pero esta reflexión queda tamén para outro día). O buscar máis aló do coñecido e crear máis aló do existente, axudou aos nosos devanceiros non só a atopar alimentos, evitar perigos e descubrir novas ferramentas e tecnoloxías, senón que tamén facilitou o desenvolvemento social e a aprendizaxe colectiva. 

Non nos enganemos, mentres pensemos que é posible crear máquinas máis intelixentes que nós, seguiremos tentándoo, aínda que nos afundamos todos no río.