De quen é o mar?

CANDO SE PRODUCIU a catástrofe do Prestige, eu levaba só uns meses como reitor da Universidade de Santiago de Compostela. Aquilo desacougounos a todos, e pronto vimos que o desastre ía ser de proporcións xigantescas e cun impacto económico, social e ambiental inimaxinable entón, e probablemente descoñecido aínda hoxe. 

Desde a universidade puxémonos ao choio. Ao principio improvisando, pero xa pronto planificando o quefacer. Non se trata aquí de contar un relato detallado do que fixemos, nin moito menos de poñernos ningunha medalla, que non sería nunca de quen tíñamos a responsabilidade de dirixir a universidade, senón de todos os universitarios. De forma directa, coordinados desde a USC, nada menos que un de cada cinco membros da nosa comunidade universitaria participou nos labores de limpeza. Fíxose ademais un gran traballo de investigación multidisciplinar, excepcionalmente importante.  

Unha das decisións que tomamos foi poñernos de forma inmediata ao dispor dos gobernos, tanto do Estado como da Xunta. Moi especialmente deste, por razóns operativas e de proximidade. Pero pasaban os días e a marea negra que chegaba ás costas non tiña resposta nos gobernos. Nós non esperamos a que chegasen as decisións políticas, e puxemos en práctica o sentido común e o coñecemento científico e tecnolóxico, facendo todo o que puidemos. De feito, recordo que pasadas semanas desde o afundimento do Prestige, seguían chamándonos moitas persoas de toda España para que coordinásemos a súa vontade de axudar. Non falo neste caso de universitarios, cuxa labor estaba encadrada nun programa específico de voluntariado universitario que nos foi encomendado pola Conferencia de Reitores das Universidades Españolas (CRUE). Onde ir e que facer despois, eran as súas preguntas máis frecuentes. Ao principio nós diciámoslles que debían chamar aos números que a Xunta habilitara para dar esa información, pero respondían a miúdo que xa o fixeran e que precisamente alí remitíanlles a nós, ao non saber como atendelos. Unha anécdota entre o desconcerto reinante.  

O que digo agora díxeno entón. De feito, dediquei o meu discurso do acto académico de San Tomé de Aquino, celebrado o 28 de xaneiro de 2003 en Lugo, ao drama e desatino que estabamos a vivir ao redor da marea negra. Titulouse: “Cinza no corazón dos galegos”. Fun criticado por iso. En particular por algunhas autoridades presentes no acto, que se mostraron visiblemente incómodas polas miñas palabras, nalgún caso acusándome con certa vehemencia de meterme en temas que non eran da miña incumbencia. Faltoulles dicirme que o mar era seu.  

Agora a cinza tornouse en branco, pero o desconcerto é o mesmo. É certo que non é comparable a marea de pélets coa do chapapote, pero non se trata de medir a dimensión do desastre senón de afrontalo, e nisto volvemos ás andadas. Nesta ocasión, o goberno galego desentendeuse primeiro do problema e agora non o atende como debería. Non ten sentido nin especial valor que lles faga aquí un relato de porqué afirmo isto. Poderán sacar as súas propias conclusións repasando os medios de comunicación. Iso si, non se limiten a ler ou ver só os medios que seguen as ordes da Xunta.  

Hai quen atribúe a inacción do goberno galego á soberbia, á ignorancia e/ou á mala intención. Supoño que non será por iso. Creo que hai outra razón, igualmente grave, iso si, e que ata pode ser en parte subliminar. Penso que o Partido Popular ten propensión a patrimonializar o que é de todos. En España faino coa bandeira, pero en Galicia non pode nin coa bandeira nin co himno, así que intentan facer seu o país enteiro, e con el o seu mar e as súas costas. Sendo seu, pensarán, poden facer ou non facer con el o que lles cadre, e de aí xorde o que estamos a ver e o que estamos a vivir. É como a versión ambiental e política de “mateina porque era miña”, e se non a matei, deixeina morrer.  

Nunha recente entrevista, un patrón de barco xa xubilado, de nome Eduardo Vale e sobrenome “Cacao”, falaba do seu padecemento no mar, e afirmaba, con toda a súa sabedoría galega sintetizada nunha frase: “o mar non é para os homes, é para os peixes”. Que votarían os peixes cando ocorreu o desastre do Prestige? E nas próximas eleccións?