A unión entre natureza e reivindicación lingüística: Santiago acolle "O Herbario de Rosalía"

Rosas, carballos, lirios, malvas ou "herbiñas do camposanto" son algunhas das especies de flores, plantas e árbores que Rosalía de Castro plasma na súa obra, tanto en verso como en prosa, e que agora compoñen O Herbario de Rosalía, unha mostra con ata 40 imaxes nas que se evidencia a estreita unión entre a natureza "humilde" e a reivindicación "paisaxística e lingüística" da escritora galega. "Nacín cando naceron as plantas", afirma Rosalía de Castro na súa obra Cantares galegos.

O seu espírito ecoloxista, a súa identificación coa natureza, propia do romanticismo literario, e o seu interese pola paisaxe, neste caso o galego, xustifican a elaboración deste herbario, realizado polas profesoras María López Sández e Isabel Fraga, que en 2019 comezaron a investigar a obra rosaliana para extraer dela todas as mencións a plantas e especies herbáceas.

A través de distintos paneis, que funcionan tamén como unha "homenaxe floral" á autora fundacional da cultura galega, a mostra realiza un percorrido literario dividido en cinco secciones: rosas, "herbas do campo florido", "herbiñas do camposanto", árbores, e outras plantas e especies comestibles. A exposición, que foi inaugurada este xoves no Centro Sociocultural de Cornes, en Santiago de Compostela, pola alcaldesa da cidade, Goretti Sanmartín; o presidente da Fundación Rosaía de Castro, Anxo Angueira; e a comisaria María López; poderá visitarse ata o próximo 13 de setembro.

Segundo explicou López, a natureza está "moi presente" na vida e na obra de Rosalía, pero non con esa función "ornamental ou anécdótica", en relación á muller ou ao feminino, senón como unha reivindicación "antropolóxica" coa que pretendía "dignificar a paisaxe galega e as súas xentes".

A partir dun proxecto que naceu en 2019 no marco da Universidade de Santiago seleccionáronse ata 150 pregos de plantas a través dun minucioso traballo de investigación sobre a obra de Rosalía de Castro.

Tras o baleirado completo da súa creación literaria, co fin de localizar a totalidade das plantas e flores mencionadas, escolléronse as principais especies que a escritora menciona na súa obra e que aluden a esas plantas "humildes" que crecen nos campos de forma espontánea.

Que a exposición estea en Cornes non é algo indeliberado, xa que a escritora naceu en Conxo e á antiga estación de ferrocarril onde agora se sitúa o centro sociocultural foi onde chegaron os seus restos cando faleceu -trasladáronse desde o cemiterio de Andina ata o Panteón de Galegos Ilustres en tren-.

Cornes: de primera estación de ferrocarril de Santiago a multipremiado residencial

"Rosalía fala da natureza pero non é un moi frecuente que a sitúe de modo moi específico. Cornes é a excepción", afirma a comisaria.

López advirte que se trata dun herbario "máis literario que científico", no que ademais xoga un papel preponderante a rosa, que conta con máis dun centenar de mencións na obra da escritora, especialmente a "rosa silvestre", máis "salvaxe".

"Sarela", a obra que percorre o río polo que flúe a memoria de Santiago

Tamén alude especialmente ao carballo, co que Rosalía funde so propia voz, así como a esas herbas de cemiterios que convidan á reflexión sobre a vida e a morte ou as herbas dos campos floridos, tan presentes na paisaxe galega e que Rosalía, do mesmo xeito que outros poetas románticos, reivindicaba de maneira especial.

A mostra inaugurouse previamente no Real Xardín Botánico de Madrid, está itinerando por toda Galicia e ten ademais unha versión exposta actualmente no Xardín Botánico Atlántico de Xixón.