El Camino Francés reivindica las esencias del peregrinaje tradicional ante la proliferación de los turistas ‘low cost’

Impedir que el Camino Francés muera de éxito convertido en una mera ruta turística, evitar que se banalice hasta el extremo de acabar echando por tierra todo el inmenso legado espiritual y cultural que a lo largo de más de un milenio ha ido atesorando vencido por un aprovechamiento turístico intensivo del fenómeno jacobeo que no mira más allá de lo inmediato, son a grandes rasgos algunos de los objetivos que se plantean los integrantes del recién creado Comité de Valores del Camino Francés, entre los que se encuentran los gallegos José Antonio de la Riera y Antón Pombo.

El Camino se desploma en agosto: llegaron 71.000 peregrinos, un 17 % menos que en el Año Santo

Una iniciativa que surge por parte de la Federación de Asociaciones del Camino Francés tras ser conscientes de que “estamos nun cambio de ciclo, nunha especie de crise de crecemento na que se detectan unha serie de problemas ante os que desde o comité queremos aportar solucións prácticas para o presente a partir do que son os valores do Camiño, na súa tradición, na súa historia”, explica en conversación con este periódico Antón Pombo.

Doctor en Historia, periodista y autor de numerosas guías sobre la peregrinación hacia la Tumba del Apóstol, indica que los miembros de dicho comité entienden que “case todos os problemas teñen que ver co aproveitamento turístico intensivo dos Camiños”, punto de partida para la elaboración de un decálogo a punto de publicar en el que recogerán “os problemas existentes e a aposta que pensamos debería facerse para erradicalos ou palialos”.

En primer lugar, Antón Pombo hace referencia a los usuarios de la Ruta Jacobea, “moitos dos cales veñen atraídos por unhas motivacións que nada teñen que ver coas tradicionais, e con isto non queremos dicir que todo o mundo teña que facer o Camiño cun sentido relixioso, nin moito menos, pero si entendemos que un Camiño de peregrinación ten que ter algún tipo de dimensión espiritual ou polo menos de reflexión, de búsqueda, de apertura aos demais”.

La Federación de Amigos del Camino busca mejorar la relación entre vecinos y peregrinos

Subraya que es algo distinto al turismo, donde “consumo una experiencia intrascendente e outra ao día seguinte”, y que en el caso concreto del que se mueve en torno al fenómeno jacobeo, “é un turismo que moitas veces é de baixo custo, que se aproveita da infraestrutura xerada para os peregrinos, e que chega aos albergues públicos, das asociacións ou da Igrexa con esixencias que son máis propias do mundo da hostalería porque teñen unha mentalidade que non é a do peregrino, que agradece a acollida sinxela e altruísta que se lle ofrece, moitas veces con albergues xestionados por voluntarios”, y añade que es algo que además está afectando mucho a la hospitalidad tradicional, hasta el punto de que muchos hospitaleros que llevan décadas atendiendo durante su tiempo libre estos albergues se están planteando seriamente no volver a hacerlo por las exigencias de algunos usuarios con actitudes muy agresivas, que “reclaman que se lles carguen as baterías das bicicletas eléctricas ou que piden wifi gratis, cando a acollida en moitos casos é altruista e funciona por donativos”.

Actitud que afirma que se está acentuando de forma significativa en los últimos tiempos y que ha hecho que este año descendiera “dunha maneira radical a presenza de peregrinos estranxeiros no verán porque nese período convértese en algo máis lúdico, festivo e de grupos que non respectan os horarios de descanso, que utilizan os albergues como lugares baratos para dormir, elixen o Camiño para unhas vacacións low cost; mentres que o peregrino ten uns horarios, quere descanso e se deita cedo e madruga”.

Los doce albergues de Camino Francés Federación no admitirán maletas para "preservar la esencia" de la ruta a Santiago

Es por ello por lo que los albergues de acogida tradicional se están replanteando aspectos como el de que desde hace unos meses ninguno de los incluidos en la Federación del Camino Francés admite maletas porque, como insiste Antón Pombo, “non poden aproveitarse dunha infraestrutura que é para peregrinos”.

Pone también sobre la mesa la repercusión que sobre la Ruta Francesa tiene “a proliferación, ademais infinita e que non parece ter freo, dos Camiños de Santiago, cando o Francés é desde o punto de vista científico, do funcionamento actual, o máis importante, o maior documentado, o que máis e mellor funciona ao longo da historia, o que ten a maior rede de acollida, con máis peregrinos e con máis tradición en todos os sentidos. É o Camiño por antonomasia, elixido polo 52 % dos peregrinos agora mesmo”, y entiende que “hai que poñerlle freo á proliferación sen fin dos Camiños de Santiago, todo o mundo o quere coas súas frechas amarelas”, y cree que no puede ser.

Por otra parte, y entre los numerosos aspectos abordados por los miembros de este Comité de Valores, el periodista gallego asegura que están también preocupados por la deriva actual en la que el peregrinaje es cada vez por un período de tiempo y por tramos más cortos, “e nós facemos unha aposta moi decidida pola peregrinación de longo percorrido e é que na súa orixe non foi unha romaría pequena, desde o seu inicio foi unha peregrinación de contido internacional, ultrapirenaica, cunha dimensión europea como mínimo”.

Desde su punto de vista, esa vivencia del Camino que lleva a recorrer casi exclusivamente los cien kilómetros necesarios para obtener la compostela es “algo que empobrece moitísimo a experiencia e e responde a intereses das axencias de viaxes que venden paquetes turísticos, pero tamén hai corresponsables, na administración galega coa promoción que se está facendo, e incluso na Catedral coa concesión da compostela aos cen kilómetros, co que parece reforzar esa imaxe de que da igual onde comeces, que o importante é facer os cen últimos kilómetros”.

Aspectos que para Antón Pombo están distorsionando la realidad del Camino, algo preocupante porque “o 56 % dos peregrinos deste ano só pisaron Galicia no seu percorrido, se está convertindo nun Camiño de Santiago en Galicia, o que é moi empobrecedor, todas as asociacións de España e sur de Francia na Federación do Camiño Francés cremos que é unha visión reducionista que empobrece absolutamente o seu sentido e que non deixa desfrutalo, é como se visitas o Prado e só ves as Meninas e pasas do resto do museo”.

Asegura que la Iglesia estaría dispuesta a hablar del tema, dependiendo un poco “da presión que haxa e da evolución da propia peregrinación porque ao mellor hai que cambiar a normativa, que vén dos anos oitenta e tampouco é un dogma”.

Por último, los miembros del Comité de Valores, en el que además de los gallegos Pombo y De la Riera están Ángel Luis Barreda, Juan Ramón Corpas, Román Felones y Bertrand Saint-Macary y Rebekah Scott, se proponen ser influencers del Camino, “entendido como a persoa que ten a capacidade de influir socialmente nun tema determinado, e todos os que formamos parte do comité levamos como mínimo dúas décadas traballando no Camiño e queremos crear un estado de opinión para frear esta deriva e que o Camiño sega funcionando como o entenderon os pioneiros como Elías Valiñas, cunha peregrinación aberta a todo o mundo, adaptada aos tempos actuais, pero sen perder a súa esencia e autenticidade”.