“Facer no escenario o mesmo que fas ti na casa despois de comer, esa é a miña arte”

Quico Cadaval (27 de marzo de 1960, Ribeira) no contesta al móvil a cualquiera. “Nunca atendo si vexo un prefixo 91, por si é o CDN (Centro Dramático Nacional)”, suelta guasón el barbado actor, dramaturgo y maestro de la narración oral. Hoy llega al Teatro Principal de Santiago (20 h.), ciudad a cuyas piedras pertenece. “Desde os anos 90 cando tomamos o Atlántico, con Cándico Pazó, Paula Carballeira... e cando faciamos as Ultranoites na sala Nasa coa xente de Chévere”, dice en charla con EL CORREO, días después de “desconxelar un vello monólogo sobre o Himno Galego” en Noia con la citada compañía que revive ese cómico show sin bridas. “Unha das cousas polas que a xente naqueles 90 pagaba a entrada era porque ía escoitar a palabra libre e había a sensación de que aínda non podías dicir o que quixeras”, añade sobre aquellas noches donde siempre había vasos vacíos y luna llena, fuera en el cielo o la tierra. Hoy Quico Cadaval, aquel rapaz que en la taberna de sus padres en Ribeira (La Carreirana) comía mejor que nadie y soñaba con ser ingeniero, repasa 30 años como narrador oral en su segunda casa, Compostela. Va al Principal para con(ten)tar a su público, navegar sin mapa pero con rumbo y contestar (o no) preguntas de quienes acudan a esta cita gratuita previa retirada de invitación desde las 18 h. en la taquilla de un evento patrocinado por el Concello de Santiago.

¿En qué etapas pone el acento en el viaje que llama 30 anos a contar historias. Notas de rodapé?

Non lle quero chamar espectáculo porque o contexto inicial era máis pequeno coa idea de ter unha persoa que me ía facer preguntas pero cando a Asociación Memoria Atlántica, coa colaboración da Agrupación Cultural O Galo fala da idea do Teatro Principal, eu xa sinto un compromiso escénico. O Principal é un teatro e teño que facer un espectáculo pero quero continuar coa idea inicial de facer unha conversa co público. Vou poñer o subliñado no arranque, en cando descubro que é unha actividade artística contar historias. Citarei a moitas persoas. Por exemplo, Víctor Mosqueira dicíame: "Ese tío no escenario fai o mesmo que fas ti na casa despois de comer". E esa é a miña arte, subirme a un escenario e continuar sendo o colega plasta que ao acabar de comer na sobremesa empeza a contar unha historieta, outra, outra e acórdase logo doutra cousa, transformar algo que era case conversacional en espectáculo. E vou poñer o acento no inicio, en 1993, nos días da sala Nasa, sala Galán e Café Atlántico.

¿Cómo convive el Quico dramaturgo con el Quico narrador oral amigo de las distancias más cortas?

O dramaturgo malvive á beira do narrador. Para min narrar é un acto de felicidade, é un encontro co público e só existe cando estou co público. Eu non ensaio as narracións, podo preparalas porque ás veces quero dar un dato histórico exacto ou citar un cacho de Os Simpson, que pode que hoxe bote man do encontro de Lisa con Encias Sangrantes Murphy, o saxofonista de jazz e entón reviso esa escena en Internet. E iso é preparar, pero ensaiar rigorosamente non o fago. E o dramaturgo sofre porque ten que entregarlle a Evaristo Calvo, a Patricia Vázquez ou Victor Mosqueira, as palabras e entón sinto esa responsabilidade, e como narrador vou moi tranquilo.

¿Han cambiado a lo largo de esas tres últimas décadas sus referentes al encarar el teatro y la narración oral?

Encántame ver espectáculos. Un dos meus principais valores artísticos é como espectador porque creo que tamén hai espectadores de boa e de mala calidade. E eu son un bo espectador... e tamén me interesan moito disciplinas que están moi lonxe das miñas capacidades ou miñas habilidades, como pode ser a danza contemporánea ou a música culta, por dicir dúas cousas para as que son completamente negado, e interésanme moito. Todo nos inflúe. O que aprendín nestes anos é a ser menos reflexivo coa narración en público e máis intuitivo na arte de contar historias, porque contacontos é unha expresión que eu combato. Eu preparo a narración pero logo chego e... sóltome, é un pouquiño de jazz. Hai algo de musical, de empezar pulsando o público contando unha cousa, facendo un comentario sobre o día e dunha maneira sorpresiva chegar á historia. Polo visto, segundo me contaron, é como contan os narradores árabes.

Terminamos con dos preguntas de los citados Patricia Vázquez y Víctor Mosqueira. Ella primero: "Máis alá da conversa artística, qué cantidade exacta de touciño lle botas ós callos para engordar o prebe?"

Ese é dous poucos segredos que teño pero como son devoto de Patricia, vou dar as proporcións da receta, que é homeopática: catro quilos de garavanzos, catro patas de vaca, catro de porco, chourizo estremeño, cebola, cabeza de allo e dous quilos de touciño.

Y ahora le traslado la pregunta de Víctor: "Cando estás contando un conto e deixas a estrada nacional da historia e colles unha comarcal ou ás veces unha pista de terra, como fas para volver á historia principal?"

Parece ser que me define moito o de perderme e volverme atopar, a verdade é que o público apréciao moitísimo e dálle moita importancia, e neste caso Víctor teno que entender moi ben porque el é especialista en facer o mesmo pero con coches, hai un momento en que desconfía completamente da estrada que lle propoñen, ve un sitio onde está medrando a herba nalgúns costuróns no asfalto en non se pode reprimir e métese por aí porque por alí vai atopar algo extraordinario, un pedrolo, un cacho de madeira para levar para casa e facer algunha das súas obras, alguén que lle vai dar un plantón de pimentos dun especie que el non ten... pois eu o fago polo mesmo motivo. Eu estou no medio da historia e deixou un desvío porque penso... por ese camiño pode haber un tesouro e voume buscalo. E estou tan afeito a facer iso que moitas veces fago trampas en desvíos aparentemente accidentais que teño planeados pero sempre, sempre, sempre que vexo un camiño de terra entre dous vidueiros digo: ‘que haberá por aí?’ E pérdome.